Αν οι υποδομές της πόλης καθορίζουν το «ζην» μιας πόλης, δηλαδή την ασφάλεια και τη λειτουργικότητα της καθημερινότητας των πολιτών, το πράσινο και οι φυτεύσεις αντιπροσωπεύουν το «ευ ζην», με άλλα λόγια την ποιότητα του δημόσιου χώρου, την αισθητική και τη χαμένη επαφή των αστικών κέντρων με το φυσικό τοπίο.
Σε ένα προικισμένο από τη φύση Δήμο, όπως αυτός της Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης, αναμενόμενο είναι οι επενδύσεις στο πράσινο, στα δέντρα και τις φυτεύσεις, να καταναλώνουν σημαντικούς πόρους οικονομικούς και ανθρώπινους.
Η διοίκηση Κωνσταντέλλου από το 2014 έθεσε σε νέες βάσεις την Υπηρεσία Πρασίνου, εκτοξεύοντας την παραγωγικότητά της σε φυτεύσεις, ενώ παράλληλα δεν άφησε αναξιοποίητο κανέναν διαθέσιμο πόρο, με αποτέλεσμα να λάβει χώρα ένα πρωτοφανές σε έκταση για τα δεδομένα του Δήμου πρόγραμμα φυτεύσεων νέων δέντρων, θάμνων και λουλουδιών σε κοινόχρηστους χώρους.
Δημοτικό Φυτώριο
Η κεντρικότερη καινοτομία της διοίκησης Κωνσταντέλλου από το 2014 που ανέλαβε τον Δήμο ήταν η σύσταση του Δημοτικού Φυτωρίου. Ένας ανοιχτός δημοτικός χώρος στη Βουλιαγμένη όπου παλαιότερα εναπέθεταν απλώς προσωρινά τα αγορασμένα έτοιμα φυτά προς φύτευση, μετατράπηκε βαθμιαία, με εργασία των δημοτικών υπαλλήλων σε ένα πρώτης τάξης φυτώριο με θερμοκήπια.
Η επιλογή ήταν η εξής: Αντί η υπηρεσία να αγοράζει έτοιμα λουλούδια, να προμηθεύεται τα πολύ φθηνότερα σπορόφυτα που μπορούν να αναπτύσσονται στην εγκατάσταση του φυτωρίου. Οι διαφορές στο κόστος είναι τεράστιες. Ένα έτοιμο κυκλάμινο κόστιζε στον Δήμο προ του 2014 από 3 ως 5 ευρώ, ενώ η αγορά του σπορόφυτου κατεβάζει το κόστος στα 0,7 ευρώ.
Και οι ποσότητες είναι δυσθεώρητες: Κάθε χρόνο η Υπηρεσία Πρασίνου μεγαλώνει και φυτεύει 25.000 περίπου ανοιξιάτικα φυτά και άλλα 20.000 φθινοπωρινά. Με άλλα λόγια, μπορεί ταυτόχρονα η δαπάνη να κατεβαίνει και η ποσότητα των φυτών να αυξάνεται.
Επιπλέον, στο Δημοτικό Φυτώριο παράγονται δέντρα από τα κλαδέματα και τα μοσχεύματα αλλά και αρωματικοί θάμνοι που φυτεύονται στις πλατείες και τους υπόλοιπους κοινόχρηστους χώρους. Οι γεωπόνοι του Δημοτικού Φυτωρίου είναι ιδιαίτερα περήφανοι για τις μποχίνιες που έχουν αναπτύξει, ένα εντυπωσιακό μικρό δέντρο με πανέμορφα ροζ άνθη, το οποίο ευδοκιμεί άριστα στην περιοχή.
Αιωνόβιες ελιές
Μια πολύ ιδιαίτερη πρωτοβουλία της τρέχουσας δημοτικής θητείας ήταν η συνεργασία του Δήμου με την ΕΡΓΟΣΕ η οποία διέσωσε ένα σημαντικό φυτικό κεφάλαιο της χώρας, ομορφαίνοντας παράλληλα το δημόσιο χώρο με πραγματικά μοναδικά δέντρα. Ένας μεγάλος και ιστορικός ελαιώνας στην Αιγιαλεία του νομού Αχαΐας, στην περιοχή του Ψαθόπυργου, βρέθηκε σε έκταση που απαλλοτρίωσε η ΕΡΓΟΣΕ προκειμένου να περάσει η νέα σιδηροδρομική γραμμή της Πελοποννήσου. Για πρώτη φορά ένας δημόσιος φορέας αποφάσισε να διασώσει τα υπεραιωνόβια ελαιόδεντρα που σε άλλη περίπτωση θα κατέληγαν κομμένα σε κάποιο τζάκι.
Ο Δήμος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης άδραξε την ευκαιρία και διεκδίκησε πολλές από αυτές τις σπάνιες ελιές, μεταφυτεύοντάς τις σε διάφορα σημεία. Οι πρώτες ελιές μπήκαν στην πλατεία Νυμφών στη Βουλιαγμένη, ενώ ανάλογα αιωνόβια δέντρα έχουν φυτευτεί στην πλατεία Ηρώων επί της Βασ. Παύλου στη Βούλα, στην πλατεία Αποστολάτου στο Πανόραμα, στην είσοδο της Βούλας μπροστά από το ΠΙΚΠΑ, στη συμβολή της Αγίου Ιωάννου με τη λεωφόρο Βουλιαγμένης και στη συμβολή της παραλιακής με τη λεωφόρο Βουλιαγμένης.
Σε άλλες περιπτώσεις (όπως στον Δήμο Αθηναίων) η συγκεκριμένη πρωτοβουλία είχε μικρή απόδοση, καθώς μόλις ένα στα δέκα αιωνόβια ελαιόδεντρα τελικά επιβίωνε από τη μεταφύτευση. Μέχρι σήμερα οι 7 υπεραιωνόβιες ελιές στον Δήμο Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης έχουν «πιάσει» στο σύνολό τους, δίνοντας μια πολύ ιδιαίτερη αύρα στο δημόσιο χώρο.
Τεχνολογία αιχμής
Ακόμη και στον τομέα του πρασίνου, οι τεχνολογικές καινοτομίες βρήκαν γόνιμο έδαφος να αποδώσουν στον Δήμο Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης ο οποίος υιοθέτησε τα πλέον σύγχρονα συστήματα άρδευσης και απομακρυσμένου ελέγχου.
Η υπόγεια άρδευση που υιοθετήθηκε στις μεγάλες επιφάνειες πρασίνου, όπου κυρίως υπάρχει χλοοτάπητας (στην πλατεία Νυμφών της Βουλιαγμένης, στις νησίδες της παραλιακής λεωφόρου, στο πάρκο Εθνικής Αντίστασης και στο πάρκο του Αγίου Ιωάννη στη Βούλα) εξασφάλισε τη συντήρηση του πρασίνου με οικονομία στο νερό, αποφυγή διαρροών λόγω βανδαλισμών ή άλλων ατυχημάτων, καλύτερη εκμετάλλευση του νερού στο ριζικό σύστημα και μια σειρά από επιπλέον ωφέλειες σε σχέση με την παραδοσιακή άρδευση με υπέργεια συστήματα.
Ταυτόχρονα εφαρμόζεται πλέον σε πολλά σημεία τηλεέλεγχος του ποτίσματος. Τα νέα αυτά συστήματα που διαθέτουν αισθητήρες, κεραίες και ηλεκτρονικές βάνες, που ειδοποιούν ένα κεντρικό σύστημα για τυχόν διαρροές σε πραγματικό χρόνο, επιτρέποντας την άμεση επέμβαση και την αποφυγή σπατάλης νερού. Η δε άρδευση ρυθμίζεται πολύ ευκολότερα ανάλογα με την εποχή, αυξάνοντας την απόδοση.
Μια νέα φιλοσοφία
Η αύξηση των διαθέσιμων πόρων και η εισαγωγή νέων τεχνολογιών είναι μια αναγκαία αλλά όχι και ικανή συνθήκη για να μετουσιώσουν ένα όραμα για μια πράσινη πόλη σε πραγματικότητα. Εκτός από χρήματα, απαιτείται και τεχνογνωσία αλλά και ένας στρατηγικός σχεδιασμός.
«Η χρήση της κάθε πλατείας και των κοινόχρηστων χώρων είναι συνδεδεμένη άμεσα με τον σχεδιασμό του», τονίζει η προϊσταμένη του Τμήματος Πρασίνου, Ανέττα Ρούσσου. Εξηγώντας τη φιλοσοφία που προηγείται της επιλογής των φυτών και του σχεδιασμού των φυτεύσεων σημειώνει ότι απορρίφθηκε η παραδοσιακή επιλογή να περικλείονται οι πλατείες με μπορντούρες θάμνων και αντιθέτως ανοίχθηκαν οι κοινόχρηστοι χώροι στη θέα, ενοποιώντας τις πλατείες με τον αστικό ιστό.
«Επιζητάμε να αυξηθεί η επισκεψιμότητα στους χώρους επέμβασης και να βελτιωθούν οι συνθήκες χρήσης και παραμονής στις πλατείες. Για το σκοπό αυτό προβλέψαμε χώρους στάσης και ανάπαυσης αλλά και τη βελτίωση της προσπελασιμότητας. Βασική αρχή του σχεδιασμού μας αποτελεί η αξιοποίηση των διαδρομών που έχουν δημιουργήσει στο πέρασμα του χρόνου οι επισκέπτες, κινούμενοι στους χώρους αυτούς. Ακολουθώντας την απλότητα αυτής της φυσικής κίνησης και διευρύνοντας τα ήδη χαραγμένα μονοπάτια, επιτυγχάνεται η δημιουργία μιας αίσθησης οικειότητας», αναλύει η Ανέττα Ρούσσου.
Για την υποστήριξη του οράματος αυτού συγκεντρώθηκαν βέβαια και οι ανάλογοι πόροι. Οι υπηρεσίες του Δήμου συντονίστηκαν στην κατάθεση ολοκληρωμένων προτάσεων και απέσπασαν πόρους εκατομμυρίων ευρώ από το πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης» και από το Πράσινο Ταμείο για αναπλάσεις και διαμορφώσεις των κοινόχρηστων χώρων. Από το δημοτικό ταμείο άλλωστε περίπου 500.000 ευρώ τον χρόνο εκταμιεύονται αποκλειστικά για το πράσινο.
