Ποιες είναι οι αξιακές, πολιτικές και πολιτισμικές πεποιθήσεις των Ελλήνων σήμερα, μετά από 5 χρόνια κρίσης; Η πρώτη μεγάλη έρευνα της διαΝΕΟσις αποκαλύπτει μερικές πολύ ενδιαφέρουσες απαντήσεις.
Καθώς η χώρα περνά μια από τις πιο δραματικές της περιόδους, οι Έλληνες πολίτες καλούνται να αξιολογήσουν, να επεξεργαστούν και να διαχειριστούν καταστάσεις και συνθήκες πρωτόγνωρες. Πώς τις προσεγγίζουν; Τι σκέφτονται; Με ποια γνωστικά, ηθικά και πολιτισμικά εφόδια αντιμετωπίζουν τις κρίσιμες προκλήσεις της εποχής τους;
Η διαΝΕΟσις, για να βοηθήσει στην απάντηση αυτών των ερωτημάτων, διεξήγαγε μια μεγάλη πανελλήνια δημοσκόπηση, διερευνώντας τα αξιακά πιστεύω των Ελλήνων πολιτών κάθε ηλικίας, μόρφωσης και κοινωνικής τάξης. Η έρευνα συνίσταται σε ένα ερωτηματολόγιο 69 βασικών ερωτήσεων, χωρισμένων σε πέντε μεγάλες θεματικές κατηγορίες:
Α. Εθνική ταυτότητα & σχέση με την Ευρώπη και τον κόσμο (PDF)
Β. Οικονομία, κράτος και ιδιωτική πρωτοβουλία (PDF)
Γ. Μετανάστευση, μειονότητες και ανθρώπινα δικαιώματα (PDF)
Δ. Θεσμοί, πολίτευμα και πολιτικό σύστημα (PDF)
Ε. Παιδεία, πολιτισμός και καινοτομία (έρχεται στις 14/2)
Το ερωτηματολόγιο συντάχθηκε από τη διαΝΕΟσις σε συνεργασία με τον καθηγητή συγκριτικής πολιτικής του Παντείου πανεπιστημίου Γεράσιμο Μοσχονά, και η έρευνα διεξήχθη από την εταιρεία ερευνών G.P.O. σε δύο φάσεις: Η πρώτη, τον Απρίλιο του 2015, περιλάμβανε τηλεφωνική έρευνα σε αντιπροσωπευτικό δείγμα 2500 ατόμων από όλη την επικράτεια, ενώ η δεύτερη περιλάμβανε μια επαναληπτική τηλεφωνική έρευνα το Νοέμβριο του 2015, ενός μέρους του ερωτηματολογίου (19 από τις 69 ερωτήσεις) σε μικρότερο δείγμα (1000 ατόμων).
Με αυτή, τη δεύτερη έρευνα, θέλαμε να χαρτογραφήσουμε τυχόν αλλαγές ή τάσεις που διαμορφώθηκαν μετά τα πολύ σημαντικά γεγονότα του καλοκαιριού, σε κάποια καίρια θέματα (Ευρώπη, οικονομία, μετανάστευση). Μπορείτε να κατεβάσετε το PDF των αποτελεσμάτων του Νοεμβρίου εδώ.
Και στις δύο φάσεις, οι απαντήσεις των πολιτών κατηγοριοποιήθηκαν ανάλογα με το φύλο, την ηλικία, την εκπαίδευση, το εισόδημα, το επάγγελμα, τον τόπο κατοικίας, την κοινωνική τάξη και το κόμμα το οποίο επέλεξε ο κάθε πολίτης στις τελευταίες εκλογές (Ιανουαρίου 2015 για την έρευνα του Απριλίου, και Σεπτεμβρίου 2015 για την έρευνα του Νοεμβρίου).
Τα αποτελέσματα της έρευνας περιλαμβάνουν μια πληθώρα αξιοσημείωτων στοιχείων. Από τις απαντήσεις των πολιτών αναδεικνύονται ενδιαφέρουσες αντινομίες και τεκμηριώνονται σημαντικές τάσεις που, είτε δεν διακρίνονται εύκολα όταν παρακολουθεί κάποιος επιφανειακά τις εκφάνσεις της λειτουργίας της κοινωνίας, είτε δεν έχουν αποτυπωθεί αξιόπιστα με στοιχεία ως τώρα. Ξέρατε, για παράδειγμα, ότι το 59% των Ελλήνων συμφωνούσε από πέρυσι με την επέκταση του συμφώνου συμβίωσης και στα ομόφυλα ζευγάρια; ‘Η πως η ομάδα πολιτών που θεωρεί περισσότερο από όλες πως η χώρα είναι προτιμότερο να συμμαχήσει με τη Ρωσία παρά με την Ευρωπαϊκή Ένωση -σε ποσοστό 43% το Νοέμβριο- είναι οι νέοι ηλικίας 18-24;
κατεβάστε την έκθεση του Γεράσιμου Μοσχονά σε PDF
Μπορείτε να διαβάσετε μια λεπτομερή ανάλυση των σημαντικότερων συμπερασμάτων της έρευνας στις εκθέσεις δύο επιστημόνων: Ο Γεράσιμος Μοσχονάς αναλύει διεξοδικά τον αξιακό χάρτη των Ελλήνων, όπως αυτός προκύπτει από τις απαντήσεις τους, ενώ ο κοινωνιολόγος Παναγής Παναγιωτόπουλος αναλύει τις απαντήσεις μιας ιδιαίτερα ενδιαφέρουσας ομάδας πολιτών, των νέων ηλικίας 18-24.
κατεβάστε την έκθεση του Παναγή Παναγιωτόπουλου σε PDF
Ταυτόχρονα, επιμέρους συμπεράσματα θα αναδεικνύονται σε μεμονωμένα άρθρα γνώμης και ανάλυσης που θα φιλοξενούμε στο website της διαΝΕΟσις. Τα αποτελέσματα θα συζητηθούν, δε, και στην ενημερωτική εκμπομπή “Η Ελλάδα στον Καθρέφτη”, που προβάλλεται κάθε δεύτερη Τετάρτη στις 23:55 στον τηλεοπτικό σταθμό ΣΚΑΙ. Ο αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος, ο Στέλιος Ράμφος, ο Αρίστος Δοξιάδης (μέλος του advisory board της διαΝΕΟσις) και ο Γιάννης Πανούσης σχολιάζουν τα αποτελέσματα της έρευνας στο πρώτο επεισόδιο της εκπομπής.
Εδώ θα αναφερθούμε συνοπτικά σε μερικά από τα πιο σημαντικά συμπεράσματα της έρευνας, κάποια από τα οποία φωτίζουν για πρώτη φορά έντονες τάσεις της ελληνικής κοινωνίας που βλέπουμε καθημερινά γύρω μας. Είναι τα εξής έξι:
- Οι Έλληνες σήμερα χωρίζονται σε ευκρινή, απόλυτα ξεχωριστά (μα όχι ισοδύναμα) στρατόπεδα, ανάλογα με το τι πιστεύουν για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
- Στα οικονομικά θέματα, οι Έλληνες εμφανίζουν μια αρκετά σαφή φιλελεύθερη προσέγγιση.
- Στα κοινωνικά θέματα οι Έλληνες είναι ένας συντηρητικός λαός.
- Οι Έλληνες έχουν μια εξαιρετικά υψηλή εικόνα για τη χώρα τους και τη σημασία της στην Ευρώπη.
- Οι νέοι Έλληνες εμφανίζουν μια ξεχωριστή, αυτόνομη αξιακή συμπεριφορά, χωρίς ωστόσο οι απόψεις τους να φτάνουν να διαμορφώσουν ένα νέο γενεακό χάσμα.
- Στο κρίσιμο διάστημα που μεσολάβησε από τον Απρίλιο μέχρι το Νοέμβριο, παρατηρείται μια σαφής τάση ενίσχυσης του αντιευρωπαϊσμού.
Ας τα δούμε ξεχωριστά.
Στην πρώτη από τις ερωτήσεις της έρευνας, ζητήσαμε από τους πολίτες να μας πουν τη γνώμη τους για τη συμμετοχή της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τον Απρίλιο, το 69% των ερωτηθέντων μας είπαν ότι τη θεωρούν είτε “θετική” είτε “μάλλον θετική”, και ένα 31% πως τη βλέπει είτε “αρνητική” είτε “μάλλον αρνητική”, ένα αποτέλεσμα λίγο-πολύ αναμενόμενο και συνεπές με τα αποτελέσματα προγενέστερων ερευνών. Το Νοέμβριο, βεβαίως, τα ποσοστά είχαν αλλάξει σημαντικά, σε 60% και 39% αντίστοιχα. Η γενική τάση, όμως παρέμενε η ίδια, ήπια φιλοευρωπαϊκή που τεκμηριώνεται από ανάλογες έρευνες εδώ και δεκαετίες. Όταν όμως ο Γεράσιμος Μοσχονάς όρισε δύο ξεχωριστές ομάδες απαντηθέντων ως “κεντρικό πυλώνα ευρωπαϊσμού” και “σκληρό πυρήνα ευρωσκεπτικισμού” (δείτε τους ορισμούς στις σελίδες 7 και 15 της μελέτης του), σκιαγραφώντας έτσι δύο σαφή στρατόπεδα, και μελέτησε πώς απάντησαν αυτά σε όλες τις υπόλοιπες ερωτήσεις της έρευνας, διαπίστωσε κάτι πολύ ενδιαφέρον: Αυτά τα “στρατόπεδα” δεν απαντούν διαφορετικά μόνο στις ερωτήσεις που έχουν να κάνουν με τα ευρωπαϊκά θέματα -απαντούν διαφορετικά σχεδόν σε όλα τα θέματα. Η διαφορά είναι θεαματική και αποκαλύπτει ένα χάσμα που έχει ανοίξει στην ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια.
Δείτε όλους τους πίνακες και την πλήρη έρευνα στην ιστοσελίδα της διαΝΕΟσις
