Αποζημιώνεται και δικαιώνεται ο Δήμος 3Β 3 χρόνια μετά το ναυάγιο του «Αγία Ζώνη ΙΙ»
Με έναν εξωδικαστικό συμβιβασμό, τον οποίο ενέκρινε το Δημοτικό Συμβούλιο Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης στη συνεδρίασή του στις 13 Ιουλίου, κλείνει το μεγάλο κεφάλαιο της προστασίας των ακτών της περιοχής από την εκτεταμένη θαλάσσια ρύπανση με πετρέλαιο που έπληξε τον Σαρωνικό τρία χρόνια πριν, τον Σεπτέμβριο του 2017.
Πρόκειται για μια ιστορία «case study» για τη διαχείριση κρίσεων που σίγουρα κάποια στιγμή θα χρησιμοποιηθεί στις σχολές δημόσιας διοίκησης ως παράδειγμα για το βαθμό κινδύνου που ανέλαβε προσωπικά ο Δήμαρχος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης, σταθμίζοντας το δημόσιο συμφέρον και το πολύ στενό νομικό πλαίσιο αρμοδιοτήτων της αυτοδιοίκησης, το οποίο αφήνει ελάχιστα περιθώρια πρωτοβουλιών ακόμα και σε έκτακτες περιστάσεις.
Τελικώς, ο Δήμος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης δικαιώθηκε πλήρως για τις επιλογές του και θα εισπράξει μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα από το Διεθνές Κεφάλαιο Αποζημίωσης Ζημιών Ρύπανσης από Πετρέλαιο (IOPC) σχεδόν το 80% των δαπανών που πραγματοποίησε για να προστατεύσει τις ακτές των 3Β με την ενοικίαση και πόντιση ενός πλωτού αντιρρυπαντικού φράγματος μήκους 3 χιλιομέτρων.
Το δραματικό χρονικό
Τις πρώτες ώρες της Κυριακής 10 Σεπτεμβρίου 2017 μετά από έναν θόρυβο που οι εμπειρογνώμονες εκ των υστέρων απέδωσαν σε έκρηξη, το αγκυροβολημένο κοντά στη νησίδα Αταλάντη (μεταξύ Σαλαμίνας και Πειραιά) δεξαμενόπλοιο «Αγία Ζώνη ΙΙ» βυθίστηκε. Σύμφωνα με τα πορίσματα των επιστημόνων που διερεύνησαν το ναυάγιο, το πλοίο ήταν φορτωμένο με 2.194 τόνους μαζούτ και 340 τόνους ντίζελ. Οι πρώτες ειδήσεις και αναφορές ήταν καθησυχαστικές για τον κίνδυνο διαρροής και οι λιμενικές αρχές δήλωναν έτοιμες να αντιμετωπίσουν κάθε ενδεχόμενο ρύπανσης. Ωστόσο την ίδια ημέρα, τα τοπικά μέσα ενημέρωσης της Σαλαμίνας δημοσίευσαν φωτογραφίες που έδειχναν μεγάλες κηλίδες πετρελαίου να έχουν κατακλύσει τις ακτές στον Λιμνιώνα και τα Σελήνια.
Σαλαμίνα, 13 Σεπτεμβρίου 2017: Ακτιβιστές της Greenpeace ξεδίπλωσαν πανό με το μήνυμα «Σύντομα σε μία παραλία κοντά σας» στην παραλία Λιμνιώνα στα Σελήνια, που έχει κατακλυστεί από πετρέλαιο
Την Τρίτη 12 Σεπτεμβρίου η πετρελαιοκηλίδα έφτασε στην Πειραϊκή και τη Φρεαττύδα, με το ενδεχόμενο ρύπανσης όλης της αττικής ακτογραμμής να φαίνεται πλέον πολύ πιθανό. Και το σοκ ήταν μεγάλο όταν το πρωί της Τετάρτης 13 Σεπτεμβρίου οι ακτές σε Άλιμο και Γλυφάδα κυριολεκτικά μαύρισαν. «Το πρόβλημα είναι πολύ σοβαρό, με εκτεταμένη ρύπανση και έντονη οσμή σε όλο μας το παραλιακό μέτωπο», έγραψε σε δραματικούς τόνους στο Facebook εκείνο το μεσημέρι ο Δήμαρχος Γλυφάδας Γιώργος Παπανικολάου, δηλώνοντας ότι «η μάχη είναι άνιση» και καλώντας τους κατοίκους να μείνουν μακριά από τη θάλασσα.
Ο συναγερμός είχε ήδη ηχήσει δυνατά στο Δημαρχείο της Βούλας. Ωστόσο, από τυπική άποψη, ένας Δήμος δεν έχει καμία αρμοδιότητα να σταματά τις πετρελαιοκηλίδες και να κάνει θαλάσσιες επιχειρήσεις, γεγονός που σημαίνει ότι τα ελεγκτικά όργανα της πολιτείας είχαν κάθε λόγο να απορρίψουν τις σχετικές δαπάνες. Η δε παραγγελία και εφαρμογή πλωτού φράγματος είναι μια τόσο ακριβή διαδικασία, που μόνο με τις χρονοβόρες διαγωνιστικές διαδικασίες θα μπορούσε να υπογραφεί μια σύμβαση σύμφωνη με τους τύπους. Με το πετρέλαιο όμως …ante portas και βλέποντας τους διπλανούς Δημάρχους να θρηνούν για τις μαυρισμένες παραλίες, εξαγγέλλοντας απλώς δικαστικές προσφυγές «κατά παντός υπευθύνου», ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος πήρε μια παράτολμη απόφαση να εκμεταλλευτεί τις λίγες ώρες χρονικό περιθώριο που είχε από τα θαλάσσια ρεύματα που έφερναν μαζί τους τον μαύρο εφιάλτη, για να λάβει δραστικά μέτρα.
Παραλία Γλυφάδας, 13 Σεπτεμβρίου 2017: Το πετρέλαιο ξεβράζεται στην ακτή με τις δημοτικές αρχές να προσπαθούν να διαχειριστούν την καταστροφή
Μέσα σε λίγες ώρες έπρεπε να βρεθεί διαθέσιμος προμηθευτής αυτού του αρκετά εξειδικευμένου υλικού, με δεδομένο ότι όλες οι εταιρείες με έδρα την Αττική είχαν ήδη αξιοποιηθεί προσπαθώντας να περιορίσουν τις διαρροές γύρω από το ναυάγιο. Η συμφωνία έγινε τελικώς με μια εταιρεία από τη Θεσσαλονίκη, την North Aegean Slops. Βάσει τιμοκαταλόγου, αυτό που ζητούσε ο Δήμος, δηλαδή χρήση 3 χλμ. πλωτού φράγματος επί 10 ημέρες, κοστολογούνταν 562.484 ευρώ. Μέσα στα ασφυκτικά χρονικά περιθώρια, η διαπραγμάτευση του Γρηγόρη Κωνσταντέλλου έριξε το ποσό στις 285.000, ένα κονδύλι που υπήρχε η δυνατότητα να εκταμιευτεί από τον Δήμο, έστω και υπό αυτές τις εντελώς ανορθόδοξες συνθήκες.
Όπως περιγράφει σήμερα ο Δήμαρχος εκείνες τις γεμάτες ένταση στιγμές, οι διαβεβαιώσεις που είχε ότι το ποσό αυτό δεν θα καταλογιστεί τελικά στον ίδιο, ήταν ελάχιστες. Το συμφωνητικό που απαίτησε η εταιρεία για να ξεκινήσει να φορτώνει τα υλικά ώστε το επόμενο πρωί το φράγμα να βρίσκεται στη Βούλα, ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος το υπέγραψε κυριολεκτικά στο …πόδι, κατά τη διάρκεια μιας κηδείας, και το επέστρεψε με φαξ, καθώς τα περιθώρια ήταν ελάχιστων λεπτών…
Ψηφιακή απεικόνιση της θέσης που κατέλαβε το φράγμα του Δήμου Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης, με τα κύματα του μαζούτ να έχουν ήδη πλήξει τις παραλίες της Γλυφάδας
Πράγματι, από τις 7 π.μ. της επόμενης μέρας, Πέμπτης 14 Σεπτεμβρίου 2017, δύο νταλίκες με κοντέινερ της εταιρείας, με 25 άτομα προσωπικό και φουσκωτά σκάφη έφτασαν από τη Θεσσαλονίκη και ξεκίνησαν με εντατικούς ρυθμούς να ξεφορτώνουν τα υλικά στη χερσόνησο του ΠΙΚΠΑ, στα σύνορα Γλυφάδας και Βούλας, παρουσία του Δημάρχου και προσωπικού του Δήμου. Με δυνατούς ανέμους να πνέουν εκείνη την ημέρα, οι άνθρωποι της εταιρείας αγόρασαν από τα καταστήματα ναυτιλιακών της ευρύτερης περιοχής όλες τις διαθέσιμες άγκυρες προκειμένου το φράγμα να μείνει στη θέση του.
Περίπου στις 9 π.μ. το φράγμα βρισκόταν ήδη στη θάλασσα και απλωνόταν με κατεύθυνση νότια προς την Αίγινα. Στις 10 π.μ. ο Δήμαρχος δέχτηκε κλήση από τον υπεύθυνο της North Aegean Slops ο οποίος του πρότεινε να μπει άμεσα σε φουσκωτό ώστε να ελέγξει ένα νέο δεδομένο: Τα κύματα του μαζούτ ήδη έσκαγαν πάνω στο φράγμα, με τον κίνδυνο για τις ακτές να έχει αποσοβηθεί για λίγα μόλις λεπτά της ώρας.
Κατά το πρώτο δεκαήμερο, το φράγμα στην κυριολεξία έσωσε τις ακτές των 3Β και συγκεκριμένα τη Βούλα, το Καβούρι και τον όρμο της Βουλιαγμένης από ένα βέβαιο σοβαρό περιστατικό ρύπανσης με ανυπολόγιστες συνέπειες για την περιοχή. Το ερώτημα πόσο θα χρειαζόταν να παραμείνει το αντιρρυπαντικό φράγμα ποντισμένο δεν μπορούσε να το απαντήσει μόνος του ο Δήμος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης και για το λόγο αυτόν απευθύνθηκε στο Λιμενικό Σώμα. «Προτείνεται η διατήρηση του φράγματος τουλάχιστον μέχρι ολοκληρώσεων της απάντλησης των καυσίμων από το επίμαχο πλοίο», ήταν η απάντηση του Λιμενάρχη Σαρωνικού, έτσι ο Δήμαρχος προέβη σε μια δεύτερη συμφωνία με την εταιρεία, για μια επιπλέον 10ήμερη παραμονή του φράγματος με κόστος για τον Δήμο το 50% της πρώτης σύμβασης, δηλαδή 142.500 ευρώ. Ένας ακόμη ευνοϊκός όρος της νέας συμφωνίας ήταν ότι τα χρήματα αυτά θα τα λάμβανε η εταιρεία μόνο αν ο Δήμος, έχοντας κάνει όλες τις απαραίτητες ενέργειες, έπαιρνε αποζημίωση από τα προβλεπόμενα ασφαλιστικά κεφάλαια που θα κάλυπταν το ατύχημα.
Παραλία Βούλας, 14 Σεπτεμβρίου 2017: Το αντιρρυπαντικό φράγμα ξεκινά να απλώνεται τις πρώτες πρωινές ώρες και σε διάστημα μικρότερο της ώρας από την ανάπτυξή του σταματά το πρώτο κύμα της πετρελαιοκηλίδας που κατευθυνόταν προς Βούλα και Καβούρι
Η ώρα της αποζημίωσης
Τους μήνες που ακολούθησαν προετοιμάστηκε μεθοδικά η προσφυγή του Δήμου στο Διεθνές Κεφάλαιο Αποζημίωσης Ζημιών Ρύπανσης από Πετρέλαιο (IOPC) με την αίτηση που κατατέθηκε στις 2 Μαΐου 2018 να ζητά 427.500 ευρώ, δηλαδή το σύνολο των δύο συμβάσεων με την εταιρεία που παρείχε το φράγμα. Η απάντηση του IOPC που ήρθε σχεδόν ένα χρόνο μετά, τον Απρίλιο του 2019, πρότεινε συμβιβασμό στις 77.240,10 ευρώ. Η πλευρά του Δήμου απέρριψε την πρόταση και κατέθεσε ένα συμπληρωματικό υπόμνημα τεκμηριωμένων αντιρρήσεων. Η τελική αντιπρόταση του ασφαλιστικού κεφαλαίου ήταν να αποζημιώσει εξ ολοκλήρου το πρώτο δεκαήμερο, δηλαδή τις 285.000 ευρώ και από το δεύτερο δεκαήμερο να καλύψει την πρώτη ημέρα, δηλαδή να δώσει στον Δήμο άλλες 14.250 ευρώ, ένα συνολικό ποσό 299.250 ευρώ. Τούτων δοθέντων, ακολούθησε διαπραγμάτευση με την North Aegean Slops, η οποία κατέληξε στο να λάβει για τη δεύτερη σύμβασή της με τον Δήμο, αντί των 142.500 της σύμβασης, το ποσό των 80.000 ευρώ.
Σύμφωνα με τις νομικές γνωμοδοτήσεις που έλαβε η δημοτική αρχή, επρόκειτο για μια δίκαιη και επωφελή συμφωνία. Σε αντίθετη περίπτωση, η επιλογή της δικαστικής οδού θα διακινδύνευε σοβαρά το ύψος της αποζημίωσης από το IOPC. Επί της ουσίας, από τις 285.000 ευρώ που συνολικά δαπάνησε ο Δήμος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης για το φράγμα, θα λάβει αποζημίωση 219.250 ευρώ, αν αφαιρεθεί η αμοιβή της εταιρείας για τη δεύτερη σύμβαση. Όπως τόνισε ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος, «ήταν μια πολύ καλή συμφωνία, με το πρόσθετο όφελος ότι η υπόθεση λήγει άμεσα και εισπράττουμε τα χρήματα, που σε περίπτωση δικαστικών διενέξεων θα διακινδυνεύαμε το πολύ υψηλό ποσοστό της αποζημίωσης, παρατείνοντας το χρόνο επίλυσης της διαφοράς κατά 3 χρόνια».
Πηγή: Εφημερίδα Δημοσιογράφος, φύλλο 23, Ιούλιος 2020
