Τα πεζοδρόμια χαρακτηρίζουν τους κοινόχρηστους χώρους μίας πόλης. Αποτελούν τον αδιάψευστο δείκτη μιας καλής ή κακής πολεοδομίας αλλά και του συλλογικού πολιτισμού όπως αυτός εκφράζεται στην ευκολία ή τα εμπόδια που συναντούν άτομα με κινητικές δυσκολίες.
Αποτελούν ταυτόχρονα ένα πολύ ευάλωτο τεχνικά σημείο: Οι πλάκες των πεζοδρομίων σπάνε από τα αυτοκίνητα και τα φορτηγά που τις πατούν αντικανονικά χωρίς να προβλέπεται από τις προδιαγραφές τους, «φουσκώνουν» από τις ρίζες των δέντρων που αναπτύσσονται άναρχα στο έδαφος, ραγίζουν από τα πάσης φύσης αντικείμενα που απορρίπτονται πάνω τους, ξηλώνονται και μπαλώνονται από τα τεχνικά συνεργεία που επιδιορθώνουν τα δίκτυα ύδρευσης, αποχέτευσης ή τηλεπικοινωνιών από κάτω τους.
Για τα κάθε φύσης προβλήματα και την κακή εικόνα των πεζοδρομίων πρώτος ενοχοποιείται από τους πολίτες ο Δήμος. Παρά τη γενική αυτή τάση, η πραγματικότητα είναι ότι η ευθύνη για τα πεζοδρόμια, βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας εδώ και δεκαετίες, βαραίνει αποκλειστικά τους ιδιοκτήτες των κατοικιών και όχι τον Δήμο. Οι ιδιοκτήτες οφείλουν να επισκευάζουν τα πεζοδρόμια έξω από τα σπίτια τους και να φροντίζουν ώστε να έχουν τις νόμιμες προδιαγραφές προσβασιμότητας, καθώς για τυχόν ατυχήματα πεζών έχουν και την αστική ευθύνη.
Στον κτιριοδομικό κανονισμό (άρθρο 23) η διατύπωση είναι σαφής:
«Υπόχρεοι για την κατασκευή και συντήρηση των πεζοδρομίων και των τεχνικών έργων που τα αποτελούν (κράσπεδα, ρείθρα, υπόστρωμα και επίστρωση ή επικάλυψη) είναι οι ιδιοκτήτες των παρόδιων ακινήτων μπροστά στα οποία βρίσκονται».
Ο Δήμος έχει την ευθύνη μόνο για τα πεζοδρόμια στους κοινόχρηστους χώρους και τα δημοτικά κ.ά. κτίρια, όπως οι εκκλησίες. Οι ιδιοκτήτες μπορούν να αιτηθούν να αναλάβει ο Δήμος την κατασκευή ή επισκευή των πεζοδρομίων τους με δική τους χρέωση.
5 εκατομμύρια για νέα πεζοδρόμια
Ο Δήμος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης δεν ανήκει πάντως στους ΟΤΑ που πετούν το «μπαλάκι» της ευθύνης αλλού, αναλαμβάνοντας γενναίες πρωτοβουλίες για τη βελτίωση των πεζοδρομίων της πόλης και αφιερώνοντας πολύ σημαντικά ποσά για τη βελτίωση των υποδομών. Στο πλαίσιο μεγάλων αναπλάσεων, τα πεζοδρόμια της πόλης άλλαξαν σε πολλά σημεία, προστέθηκαν ράμπες για αμαξίδια και ειδικές πλάκες για την όδευση τυφλών, σύμφωνα με τις πιο σύγχρονες προδιαγραφές.
Σύμφωνα με τα στοιχεία από τις τεχνικές υπηρεσίες του Δήμου, από το 2014 μέχρι σήμερα έχουν συναφθεί 6 μεγάλες και μικρές εργολαβίες είτε αποκλειστικά για κατασκευή πεζοδρομίων είτε για ευρύτερα τεχνικά έργα που περιλαμβάνουν δημιουργία νέων πεζοδρομίων. Στην τελευταία κατηγορία των ευρύτερων έργων ανήκουν οι κυκλοφοριακές ρυθμίσεις που έγιναν σε σχολεία (2ο Γυμνάσιο Λύκειο Βούλας στην οδό Προόδου, Δημοτικό και Γυμνάσιο Βουλιαγμένης στην οδό Ιάσονος), αλλά και σε γειτονιές όπου διαμορφώθηκαν εκ νέου τα πεζοδρόμια και οι θέσεις στάθμευσης (οδός Αφροδίτης στη Βάρκιζα, οδός Παναγούλη στη Βουλιαγμένη).
Συνολικά για τα έργα αυτά, η δημοτική διοίκηση του Γρηγόρη Κωνσταντέλλου έχει αφιερώσει πόρους ύψους 4.780.000 ευρώ. Με νέα πεζοδρόμια καλύφθηκε από το 2014 μέχρι σήμερα μια επιφάνεια συνολικά 44.800 τετραγωνικών μέτρων.
Τι σημαίνει η επιφάνεια αυτή; Με το συνηθισμένο πλάτος πεζοδρομίου να είναι 1,5 μέτρο, τα πεζοδρόμια που ανακατασκεύασε ο Δήμος κατά τη θητεία Κωνσταντέλλου αν τα ένωνε κανείς σε μια νοητή γραμμή, θα είχαν το μήκος του δρόμου που ξεκινά από τη Βουλιαγμένη και φτάνει μέσω λεωφόρου Κηφισίας μέχρι το Μαρούσι, 30 χιλιόμετρα μακριά.
Οι προτεραιότητες
Ασφαλώς, ένας Δήμος θέτει προτεραιότητες για την κατεύθυνση των πόρων του τεχνικού του προγράμματος και ποτέ οι πόροι αυτοί δεν θα είναι επαρκείς ώστε να καλύψουν όλες τις ανάγκες για έργα. Οι υπηρεσίες αλλά και η δημοτική αρχή θέτει ιεραρχήσεις μεταξύ άλλων και στο ποια σημεία θα επισκευαστούν πρώτα, ανάλογα με την παλαιότητα των υποδομών, τις φθορές που έχουν υποστεί αλλά και την επισκεψιμότητα κάθε σημείου.
Είναι χαρακτηριστικό ότι τα έτη 2019-2020 έγιναν στη Βουλιαγμένη ανακατασκευές πεζοδρομίων για πρώτη φορά μετά το μακρινό …1993! Όσα όμως εκατομμύρια και να διαθέσει ο Δήμος για το σκοπό αυτό (μία -ας επαναληφθεί- υποχρέωση των ιδιοκτητών ακινήτων) πάντα τα πεζοδρόμια λόγω της μεγάλης συνολικής τους επιφάνειας θα είναι σε πολλά τους σημεία φθαρμένα.
Με έναν πρόχειρο υπολογισμό, το αστικό οδικό δίκτυο της πόλης εκτείνεται σε 274 χιλιόμετρα (χωρίς να υπολογίζεται το εθνικό δίκτυο των λεωφόρων Βουλιαγμένης, Ευελπίδων και παραλιακής). Αν λογαριάσει κανείς πεζοδρόμιο και στις δύο πλευρές, τότε η πόλη διαθέτει πεζοδρόμια μήκους σχεδόν 550 χιλιομέτρων!
Προσβασιμότητα ως κεντρικός στόχος
Η ανάγκη τα πεζοδρόμια να εγγυώνται την ακώλυτη κίνηση των ανθρώπων έχει αποτυπωθεί στον ορισμό τους, όπως τον δίνει ο κτιριοδομικός κανονισμός της χώρας. Εκεί ορίζεται το πεζοδρόμιο ως «το υπερυψωμένο ή μη έρεισμα αστικής οδού, που προορίζεται για τη συνεχή, ασφαλή και χωρίς εμπόδια κυκλοφορία των πεζών και των εμποδιζόμενων ατόμων».
Από την αρχή αυτή ξεκινά και η δέσμευση του Δημάρχου Γρηγόρη Κωνσταντέλλου να αποκαταστήσει την ανεμπόδιστη κίνηση σε όσα στενά πεζοδρόμια υπάρχουν ζαρντινιέρες, διάφορες κατασκευές ή δέντρα (η απόφαση για τα δέντρα είναι να μην αντικαθίστανται με νέα, όταν αυτά ξεραθούν).
Πριν ένα χρόνο, το καλοκαίρι του 2022 παρουσιάστηκε η μελέτη για τις «προσβάσιμες διαδρομές για άτομα με αναπηρίες» στον Δήμο Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης. Οι μελετητές κατέγραψαν με εκτεταμένες αυτοψίες την υφιστάμενη κατάσταση στις δημόσιες και τις ιδιωτικές υποδομές και κατήρτισαν μια λίστα με προτάσεις για άμεσες παρεμβάσεις, με στόχο την βελτίωση της προσβασιμότητας της πόλης με γρήγορα έργα. Η μελέτη κατέληξε σε τεκμηριωμένη πρόταση για την κατασκευή 42 νέων θέσεων στάθμευσης για ΑμεΑ, κατασκευή 80 νέων ραμπών στα πεζοδρόμια που έλειπαν καθώς και μετακίνηση μόνιμων και προσωρινών εμποδίων επί των πεζοδρομίων. Τα έργα αυτά υλοποιήθηκαν ήδη.
Μια πόλη για όλους
Μια νέα ψηφιακή υπηρεσία που θα καταγράψει όλα τα δημόσια σημεία ενδιαφέροντος στον Δήμο Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης που μπορούν να επισκεφτούν άτομα με αναπηρίες, ενώ θα επισημαίνει τις ευκολίες ή τα εμπόδια που θα συναντήσουν, παρήγγειλε η δημοτική αρχή. Η υπηρεσία θα παρέχεται μέσω εφαρμογής για κινητά τηλέφωνα και στόχο έχει να περιορίσει στο ελάχιστο τις δυσάρεστες εκπλήξεις που δοκιμάζουν ΑμεΑ κατά τις μετακινήσεις τους.
Ο Δήμος θα καταχωρήσει στην εφαρμογή με φωτογραφίες σημεία ενδιαφέροντος ανά κατηγορία (π.χ. δημόσιες υπηρεσίες, εστιατόρια, φαρμακεία κ.λπ.). Όλα τα σημεία ενδιαφέροντος θα έχουν περιγραφή, εικόνες και τις απαραίτητες πληροφορίες για ένα άτομο με αναπηρία, όπως αν διατίθεται θέση στάθμευσης, εξωτερική ράμπα πρόσβασης, εσωτερική ράμπα, ειδικά διαμορφωμένες τουαλέτες κ.λπ. Η συγκεκριμένη μελέτη συντάχθηκε φέτος τον Ιούνιο και οδηγείται προς άμεση υλοποίηση τον επόμενο χρόνο.
Μια δεύτερη εφαρμογή που σχεδιάζει ο Δήμος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης και σχετίζεται με την προσβασιμότητα στα πεζοδρόμια εντάχθηκε προ ημερών σε πρόταση της δημοτικής αρχής για χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ που αφορά τον ψηφιακό μετασχηματισμό των ΟΤΑ.
Ο Δήμος σχεδιάζει να αξιοποιήσει τα νέα δίκτυα με αισθητήρες που θα ειδοποιούν τη δημοτική αστυνομία για την αντικοινωνική στάθμευση οχημάτων σε θέσεις για άτομα με αναπηρίες, σε ράμπες πεζοδρομίων, σε διαβάσεις, σε εισόδους πεζοδρόμων κ.λπ. Το έξυπνο αυτό σύστημα θα ενημερώνει σε πραγματικό χρόνο τα ελεγκτικά όργανα του Δήμου γεγονός που θα τους επιτρέπει να επεμβαίνουν σε κάθε περίπτωση παράβασης και όχι με τυχαίους δειγματοληπτικούς ελέγχους.
Αρκούν άραγε οι τεχνικές παρεμβάσεις και τα ψηφιακά εργαλεία του Δήμου για να καταστήσουν μια πόλη σε φιλική προς τη μετακίνηση των πεζών; Δυστυχώς, όχι. Όπως απαιτείται η ευαισθησία των κατοίκων να μη τοποθετούν ζαρντινιέρες και δέντρα σε στενά πεζοδρόμια, έτσι και η ευαισθησία των οδηγών να μην καταλαμβάνουν θέσεις στάθμευσης ΑμεΑ και να μην κλείνουν ράμπες πεζοδρομίων είναι όρος εκ των ων ουκ άνευ για να λειτουργήσουν οι υποδομές της πόλης, χωρίς την απειλή των προστίμων.
Ζητούμενο για τη δημοτική διοίκηση, εκτός από τα έργα, είναι και να εμπνεύσει μια διαφορετική κουλτούρα για το δημόσιο και τον κοινόχρηστο χώρο, μέσα από διαδικασίες ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης των πολιτών.
Αναδημοσίευση από την εφημερίδα Δημοσιογράφος, φύλλο 61, 7 Ιουλίου 2023
