Δεν ξέρω αν είναι ένα ειδησεογραφικό πυροτέχνημα ή μία τροχιοδεικτική φωτοβολίδα για το μέλλον της αστικής κινητικότητας. Τα ρεπορτάζ πάντως από την πιο πυκνοκατοικημένη πόλη των ΗΠΑ μετά τη Νέα Υόρκη, το Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνια, με σχεδόν 1 εκατομμύριο κατοίκους, ακτινοβολούν την αίσθηση ότι εκεί συμβαίνει κάτι που αργά ή γρήγορα θα πλησιάσει και τα δικά μας μέρη.
Στις 12 Απριλίου, μια παραλιακή λεωφόρος μήκους άνω των 3 χιλιομέτρων, γνωστή μέχρι πρότινος ως Great Highway, με δύο λωρίδες σε κάθε ρεύμα και πλατύ διάζωμα ανάμεσα, καταργήθηκε και μετατράπηκε σε έναν πεζόδρομο που σε επιφάνεια ξεπερνά τα 220 στρέμματα. Το νέο πάρκο για πεζούς και ποδήλατα ονομάστηκε Sunset Dunes (που σημαίνει αμμόλοφοι του ηλιοβασιλέματος) και αποτελεί ένα μεγάλο πείραμα στο δημόσιο χώρο που αξίζει να συζητηθεί.
Οι Αμερικανοί λένε «αν η ζωή σου δίνει λεμόνια» (δηλαδή κάτι ξινό που συμβολίζει την αντιξοότητα), «κάνε λεμονάδα» (κάτι γλυκό και ευχάριστο). Τις σκέψεις για την οριστική αποπομπή των αυτοκινήτων από τη λεωφόρο πυροδότησε η σταδιακή διάβρωση της ακτής από τον ωκεανό που σε ορισμένα σημεία της απαίτησε περιορισμό της κυκλοφορίας. Η δημοτική διοίκηση του Σαν Φρανσίσκο αντιμετώπισε την εξέλιξη αυτή σαν ένα «δώρο της φύσης» για να προωθήσει μια νέα πολιτική κινητικότητας, σύμφωνα με την οποία τα αυτοκίνητα πρέπει να χάσουν έδαφος προς όφελος των πεζών.
Πρώτη φορά το όραμα αυτό (για το οποίο βέβαια φωνάζουν χρόνια συγκοινωνιολόγοι και ειδικοί του περιβάλλοντος) έγινε πράξη κατά τη διάρκεια της πανδημίας, κατά την οποία η κοινωνική αποστασιοποίηση επέβαλε περιορισμούς στην κυκλοφορία. Από τότε στην πόλη εφαρμόζονταν πεζοδρομήσεις που στη μεταπανδημική εποχή έμειναν ως μια καλή πρακτική για τα Σαββατοκύριακα.
Οι συγκρίσεις τόσο διαφορετικών τόπων είναι γενικά αδόκιμες, αλλά κάποιες αναλογίες πραγματικά είναι χτυπητές. Ο Δήμος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης και συνολικά το παραλιακό μέτωπο της Αττικής πλήττεται αντικειμενικά από τη διάβρωση της ακτογραμμής. Είναι μια φυσική διεργασία που παρατηρείται διαχρονικά από τις ιστορικές αεροφωτογραφίες και ίσως επιτείνεται από την κλιματική αλλαγή. Μπορεί να το διαπιστώσει αυτό κανείς ιδίοις όμμασι στη Βάρκιζα, στην μικρή παραλία Κανάρια, όπου η λεωφόρος κινδυνεύει άμεσα να πέσει στη θάλασσα από μεγάλο μάλιστα ύψος, αλλά και στη Βούλα, μεταξύ Δημαρχείου και Ασκληπιείου, όπου το κύμα συγκρατείται μόνο χάρη σε κάποιες παλιές τσιμεντένιες κατασκευές.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας επίσης, τα 3Β δοκίμασαν μια διαφορετική καθημερινότητα στους δρόμους με πολύ περπάτημα και ποδήλατο, κάτι που οδήγησε στην απόφαση της δημοτικής αρχής να πλατύνει σημαντικά το πεζοδρόμιο στην παραλιακή οδό του Καβουρίου και να δρομολογήσει τελικά τη μετατροπή της σε δρόμο ήπιας κυκλοφορίας με σαφώς λιγότερα οχήματα. Η μεγάλη τεχνική αυτή παρέμβαση θα είναι σύντομα γεγονός.
Ίσως φαίνεται σήμερα εξωπραγματικό να καταργήσει ένας Δήμος τμήμα της παραλιακής λεωφόρου, όμως αρκετές σημειακές διακοπές της κυκλοφορίας προς όφελος διάφορων κοινωνικών εκδηλώσεων δείχνουν ότι η ιδέα της ανάκτησης των δρόμων («reclaim the streets» όπως λεγόταν παλιά ένα ανάλογο κίνημα) βρίσκει ήδη ενθουσιώδεις φίλους και βέβαια σφοδρούς πολέμιους. Δύο φορές κάθε χρόνο, κατά τις μαθητικές παρελάσεις στις εθνικές επετείους, η παραλιακή λεωφόρος παραδίδεται για κάποιες ώρες σε ένα μεγάλο πλήθος σε διάφορους δήμους της ακτογραμμής, για μια συνεύρεση που δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί στα συμβατικά μέρη συνάθροισης κοινού.
Κάθε Δεκέμβριο, ο δρομικός αγώνας Run the lake αποκαλύπτει σε πολλές εκατοντάδες δρομείς τη μοναδική εμπειρία να διασχίζει κανείς πεζός τα Λιμανάκια και παρομοίως αθλητικές διοργανώσεις όπως το Ladies Run και το Run for Autism στη Βουλιαγμένη δίνουν στην πόλη για λίγες ώρες μια διαφορετική οπτική που αποπνέει υγεία και εξωστρέφεια, χωρίς αυτοκίνητα. Μια από τις μαζικότερες διοργανώσεις της χώρας, ο Ποσειδώνιος ημιμαραθώνιος, πραγματοποιείται κάθε Απρίλιο στον φαληρικό όρμο κλείνοντας επίσης σημαντικό κομμάτι της παραλιακής.
Στο Σαν Φρανσίσκο η πόλη έθεσε την πρόταση της πεζοδρόμησης σε ψηφοφορία τον Νοέμβριο του 2024 και το αποτέλεσμα ήταν μεν καθαρό αλλά όχι συντριπτικό. Θετικά τάχθηκε το 55% των ψηφοφόρων, δίνοντας πράσινο φως σε μια αλλαγή που δεν είχε πάνδημη αποδοχή. Σύμφωνα με τα ρεπορτάζ των τοπικών μέσων μάλιστα, στις γειτονιές που συνορεύουν με τη λεωφόρο το «όχι» κυριάρχησε σε υψηλές συγκεντρώσεις.
Η αύξηση της ταλαιπωρίας στην κίνηση για πολλούς επισκιάζει τα όποια οφέλη από μια άνετη απογευματινή βόλτα. Και είναι λογικό αν ένα τόσο δραστικό μέτρο είναι αποσπασματικό και δεν εντάσσεται σε μια ευρύτερη πολιτική αλλαγής του τρόπου μετακίνησης στην πόλη. Στη χώρα μας η εξάρτηση από το ΙΧ δεν είναι αποκλειστικά μια ατομική επιλογή που μπορεί να τροποποιηθεί με τα σωστά επιχειρήματα. Σχετίζεται και με την πλήρη ανεπάρκεια των συγκοινωνιών να εξασφαλίσουν μια αξιόπιστη και λειτουργική εναλλακτική. Όσο γίνεται ζωτικής σημασίας προτεραιότητα ο περιορισμός των αυτοκινήτων, αποκτά και μεγαλύτερη σημασία η αναβάθμιση των μέσων μαζικής μεταφοράς.
