Συνέδεσαν την αποφοίτησή τους με την παρουσίαση ενός πρωτοποριακού προγράμματος ευαισθητοποίησης για την κλιματική κρίση οι μαθητές της Στ’ τάξης του 4ου Δημοτικού Βούλας. Και μοιράστηκαν στις 12 Ιουνίου με την κοινότητα του σχολείου, πριν γιορτάσουν την τελευταία ημέρα της χρονιάς και τη μετάβασή τους στο Γυμνάσιο, μια εξαιρετική παρουσίαση με τα αποτελέσματα της πολύμηνης έρευνάς τους, που περιελάμβανε εκτός των άλλων μια επίσκεψη εργασίας στο ερευνητικό κέντρο Δημόκριτος αλλά και εκπαιδευτικό ταξίδι στο Μόναχο, στο ελληνικό δημοτικό σχολείο της γερμανικής πόλης.
Το ιδιαίτερο σε αυτή τη σχολική πρωτοβουλία, που εμπνεύστηκαν και συντόνισαν οι εκπαιδευτικοί της τάξης, Σοφία Ζαχαράκη και Αντώνης Σκέλλας, ήταν ότι δεν περιορίστηκε σε μια εγκυκλοπαιδική ενασχόληση με τα περιβαλλοντικά ζητήματα αλλά εφάρμοσε στην πράξη επιστημονικά εργαλεία και αξιοποίησε τη θεωρία μελετώντας τη σχολική καθημερινότητα για να αποκαλύψει συμπεριφορές που οδηγούν στην κλιματική κρίση. Το πρόγραμμα κατέληξε σε συγκεκριμένες δράσεις και προτάσεις για μια διαφορετική στάση ζωής.
«Kαταλάβαμε ότι η κλιματική κρίση δεν σημαίνει απλώς μια ζεστή εβδομάδα τον χειμώνα ή ένα ξαφνικό μπουρίνι το καλοκαίρι. Είναι μια διαρκής, παγκόσμια αλλαγή που επηρεάζει τις εποχές, τη θερμοκρασία και τις καιρικές ισορροπίες, κυρίως εξαιτίας της ανθρώπινης δραστηριότητας», είπαν τα παιδιά εισαγωγικά και παρουσίασαν μια σειρά από συνέπειες της κλιματικής κρίσης. Μεταξύ άλλων, ανέφεραν και τους περιβαλλοντικούς κινδύνους που απειλούν τον αρχαίο ναό του Απόλλωνα Ζωστήρα στη Βουλιαγμένη.
Έρευνα στη σχολική ζωή
Με ερωτηματολόγια προς τους συμμαθητές τους αλλά και επιτόπιες έρευνες, οι μαθητές του 4ου Δημοτικού Βούλας διερεύνησαν απόψεις αλλά και καθημερινές συνήθειες για εντοπίσουν το «πού βρισκόμαστε ως σχολική κοινότητα και ποια είναι τα επόμενα βήματα που πρέπει να κάνουμε όλοι μαζί», όπως είπαν στην παρουσίαση, διότι «κάθε σχέδιο που στοχεύει σε ένα καλύτερο αύριο, ξεκινά από την κατανόηση της πραγματικότητας και συνεχίζει με δράσεις που φέρνουν αλλαγή».
Τα παιδιά ξεκίνησαν από τον φωτισμό στο σχολείο, παρατηρώντας ότι τα φώτα παραμένουν συχνά αναμμένα, ακόμη και όταν δεν χρειάζεται, κάτι που απέδωσαν «κυρίως στην έλλειψη επίγνωσης, αλλά και σε συνήθεια». Όπως ανέλυσαν, «σημαντικό ποσοστό της ενεργειακής σπατάλης αφορά διαδρόμους, τουαλέτες και αποθηκευτικούς χώρους, όπου ο φωτισμός παραμένει ανοιχτός ακόμη και όταν δεν υπάρχει κανείς στον χώρο. Λείπουν αυτόματα συστήματα απενεργοποίησης, όπως αισθητήρες κίνησης ή χρονοδιακόπτες». Ένα πολύ ενδιαφέρον πεδίο παρατήρησης ήταν η καθημερινή διατροφή στο σχολείο και ο συσχετισμός των επιλογών των μαθητών με το ενεργειακό τους αποτύπωμα. Στο σχολείο όπως ανακάλυψαν καταναλώνονται κυρίως τυποποιημένα και συσκευασμένα τρόφιμα και όπως σημείωσαν, «η υπερκατανάλωση συσκευασμένων προϊόντων δεν έχει μόνο διατροφικές συνέπειες, αλλά επιβαρύνει και το περιβάλλον με πλαστικές και μη ανακυκλώσιμες συσκευασίες». Για την αλλαγή της συμπεριφοράς αυτής, οι μαθητές της Στ’ τάξης πρότειναν «την υιοθέτηση μιας νέας κουλτούρας σχολικού κολατσιού, που θα αποφεύγει την υπερβολική συσκευασία και τα ενεργοβόρα προϊόντα. Συστήσαμε τη χρήση παγουριού αντί για πλαστικά μπουκάλια, καθώς και τη χρήση επαναχρησιμοποιούμενων δοχείων για το φαγητό». Αυτοκριτικά είδαν οι μαθητές τη σχέση τους με τις μεγάλες ποσότητες απορριμμάτων που παράγει το σχολείο. Είδαν ότι «η ανακύκλωση λειτουργεί αποσπασματικά» και σχολίασαν ότι παρά τις προσπάθειες, η χωριστή συλλογή των οργανικών απορριμμάτων και η κομποστοποίηση δεν λειτουργεί.
Οι μαθητές ακόμη εντόπισαν ότι «το αυτόματο πότισμα λειτουργεί σε κάποιες ζώνες, ωστόσο δεν υπάρχει παρακολούθηση της κατανάλωσης νερού, ούτε βελτιστοποίηση των ωραρίων ποτίσματος με βάση τις καιρικές συνθήκες», κάτι που συντελεί σε υπερβολική ή αναποτελεσματική χρήση του νερού. Κάνοντας μια αυτοκριτική παρατήρηση στη ρουτίνα λειτουργίας του σχολείου, επισήμαναν ότι πολλά καλοριφέρ μένουν αναμμένα ακόμη και όταν οι αίθουσες είναι άδειες, χωρίς να υπάρχει συντονισμός ή προγραμματισμός στη λειτουργία τους, ότι δεν χρησιμοποιούνται θερμοστάτες και επίσης ότι πολλά από τα παράθυρα δεν εφαρμόζουν σωστά. Όπως υπογράμμισαν η μελέτη της θέρμανσης του σχολείου «ανέδειξε αρκετά σημεία όπου χάνεται πολύτιμη ενέργεια, με συνέπεια την περιβαλλοντική επιβάρυνση και τη σπατάλη πόρων».
Δράσεις για την αλλαγή
Ο τίτλος του προγράμματος δεν είχε τυχαία τον τίτλο «Το κλίμα αλλάζει… Εσύ;». Το κάλεσμα για αλλαγή συνηθειών και στάσης ζωής ξεκίνησε από το ίδιο το σχολείο και έγινε πράξη με υπο-ομάδες δράσης. Για τη μείωσης της άσκοπης κατανάλωσης ηλεκτρικού ρεύματος, συγκορτήθηκε η ομάδα «Φως STOP» η οποία έλεγχε καθημερινά τις αίθουσες, καταγράφοντας τη συμπεριφορά κάθε τάξης σε ειδικό πίνακα και στο τέλος αναδεικνύοντας την πιο υπεύθυνη τάξη, η οποία και λάμβανε το «Βραβείο Υπευθυνότητας». Για την ενίσχυση της ανακύκλωσης, δημιουργήθηκε η ομάδα «Ρώτα με πού να το πετάξεις» που έδινε οδηγίες διαχωρισμού υλικών επί τόπου στα διαλείμματα, ενώ με ένα κόμικ ενημέρωσαν τις μικρότερες τάξεις για τις σωστές συνήθειες ανακύκλωσης. Μια άλλη ενδιαφέρουσα πρωτοβουλία ήταν η ομάδα επαναχρησιμοποίησης σχολικών ειδών που οργάνωσε σε κάθε τάξη μια γωνιά με το σύνθημα «Μη το πετάς – Χάρισέ το!», όπου οι μαθητές μπορούσαν να αφήνουν ή να παίρνουν αντικείμενα όπως τετράδια, μολύβια, κασετίνες και τσάντες, αρκεί να ήταν σε καλή κατάσταση. Η δράση κορυφώθηκε με την πρώτη «Πράσινη Ανταλλακτική Ημέρα».
Στο τέλος της παρουσίασης, ένας μαθητής συνόψισε τη φιλοσοφία όλου του προγράμματος ως εξής: «Η ιστορία έχει αποδείξει ότι οι πιο βαθιές αλλαγές δεν ξεκινούν πάντα από πάνω. Οι πραγματικές επαναστάσεις ξεκινούν από κάτω. Από τις τάξεις, τα σχολεία, τις αυλές. Από μια ομάδα μαθητών που σβήνει τα φώτα. Από ένα παιδί που ρωτά πού να πετάξει το μπουκάλι του».
