Ένας διαφορετικός πολιτικός καταλαμβάνει το κεντρικό γραφείο στον 6ο όροφο του Υπουργείου Υγείας. Το τεχνοκρατικό στιλ στον λόγο του δεν μπορεί να κρύψει τα χρόνια της κλινικής πρακτικής και τις δεξιότητες μιας ζεστής, ανθρώπινης επικοινωνίας που η εμπειρία καλλιέργησε. Ο Μάριος Θεμιστοκλέους αποφεύγει να προβεί σε εύηχες εξαγγελίες και παραμένει στα δεδομένα σε όλες τις απαντήσεις του. Είναι από τους ανθρώπους που θέλει να εναρμονίζει τη στάση ζωής με τον θεσμικό του ρόλο. «Δεν είναι δυνατόν ο υπουργός Υγείας να καπνίζει» σχολιάζει στη σχετική συζήτηση. Λίγοι γνωρίζουν, επειδή ο ίδιος δεν το κοινοποιεί, ότι είναι ενεργός τριαθλητής μεγάλων αποστάσεων και συχνά ξεκινά από τον δήμο Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης όπου κατοικεί για δεκάδες χιλιόμετρα ποδηλασίας στο παραλιακό μέτωπο προς τα ανατολικά. Στην εφ’ όλης της συνέντευξη που μας παραχώρησε μιλά για τις προσπάθειες να γίνει το ΕΣΥ ξανά ελκυστικό για ιατρούς και εξυπηρετικό για τους ασθενείς.
Όλοι διαπιστώνουν την αναβάθμιση στις υποδομές του ΕΣΥ, ωστόσο οι ελλείψεις σε ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό θα παραδεχτείτε κι εσείς ότι είναι η αχίλλειος πτέρνα σήμερα του συστήματος. Πώς στοχεύετε να θεραπεύσετε αυτό το κομμάτι;
To Εθνικό Σύστημα Υγείας έχει τρεις βασικές ιδιαιτερότητες: Εξυπηρετεί καθημερινά τους περισσότερους πολίτες, βρίσκεται «μέρα νύχτα» σε συνεχή λειτουργία και έχει ως αποστολή την προστασία του πολυτιμότερου αγαθού, της υγείας. Εύλογο είναι, επομένως, η ρητορική γύρω από την λειτουργία του, διαχρονικά, να εργαλειοποιείται στο βωμό μικροπολιτικών επιδιώξεων και η αλήθεια να αποκρύβεται. Θέλω να είμαι ξεκάθαρος: Αυτή τη στιγμή το Εθνικό Σύστημα Υγείας έχει το περισσότερο προσωπικό που είχε ποτέ. Από το 2019, έχει 7% περίπου περισσότερους γιατρούς και 11% περισσότερο νοσηλευτικό προσωπικό. Αυτή είναι μια πολύ μεγάλη αύξηση σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Ειδικά στην Αττική, σκεφτείτε ότι υπάρχουν νοσοκομεία, όπως για παράδειγμα το «Σωτηρία», όπου έχει σημειωθεί αύξηση του ιατρικού προσωπικού κατά 43% από το 2019. Υπάρχει πράγματι αυτή η συζήτηση σε ό,τι αφορά την επάρκεια του προσωπικού. Αποτελεί, όμως, την αχίλλειο πτέρνα, όχι μόνο του δικού μας, αλλά όλων των συστημάτων υγείας. Αναλογιστείτε ότι μόνο στη Γερμανία λείπουν περίπου 50.000 άτομα από το υγειονομικό προσωπικό. Αντίστοιχος αριθμός υπάρχει και στη Βρετανία. Μας δημιουργούν αίσθημα επανάπαυσης τα δεδομένα αυτά; Προφανώς και όχι. Δεν λειτουργούμε συγκριτικά, ούτε υιοθετούμε άκριτα λύσεις που ακολουθούν άλλες χώρες. Όπως αποδείξαμε πρόσφατα και με την οργάνωση του εμβολιαστικού προγράμματος, που μου εμπιστεύτηκε ο πρωθυπουργός, η Ελλάδα μπορεί και πρέπει να αποτελεί «καλή πρακτική» και πρότυπο διεθνώς στον τομέα της Υγείας.
Όμως είναι πολλοί οι ιατροί που γυρίζουν την πλάτη στο δημόσιο σύστημα υγείας, λόγω της αναντιστοιχίας των αμοιβών του Δημοσίου σε σχέση με τον ιδιωτικό τομέα. Πώς θα προσελκύσει το ΕΣΥ ξανά καλούς επιστήμονες;
Αρχικά να έχουμε υπόψη κάτι: Σε όλους τους τομείς, οι αμοιβές που θα δώσει ο δημόσιος τομέας πολύ δύσκολα θα ανταγωνιστούν τον ιδιωτικό. Είναι αξίωμα οικονομικό, είναι παρανομαστής κοινός. Στον τομέα της υγείας τον τελευταίο χρόνο ικανοποιήσαμε σχεδόν το σύνολο των διαχρονικών αιτημάτων των γιατρών του ΕΣΥ. Προχωρήσαμε σε αυξήσεις στους μισθούς, αυξήσαμε το εισπρακτέο ποσό των εφημεριών τους και αυξήσαμε και τα επιδόματα που καλύπτουν κυρίως τις απομακρυσμένες περιοχές όπου είχαμε διαχρονικά πρόβλημα. Θεσμοθετήσαμε τη δυνατότητα να έχουν παράλληλα και υπό αυστηρές προϋποθέσεις ιδιωτικό έργο και τέλος θεσπίσαμε τα απογευματινά χειρουργεία, με επιπλέον μισθολογικό αποτύπωμα. Όλα αυτά τα μέτρα έχουν οδηγήσει ήδη σε αποτελέσματα: Πρώτον, έχουμε ξανά μετά από πολλά χρόνια πολλούς υποψήφιους για κάθε προκηρυσσόμενη θέση. Φανταστείτε ότι πριν κάποια χρόνια προκηρύσσονταν θέσεις ακόμη και στην Αττική και είχαμε είτε κανέναν είτε ελάχιστους υποψηφίους. Δεύτερον, έχουμε τον χαμηλότερο ιστορικά αριθμό παραιτήσεων. Γιατί σκοπός μας, όπως αναφέρατε κι εσείς, είναι να ξαναγίνει ελκυστικό το ΕΣΥ. Με όλα όσα έχουμε κάνει έχουμε τα πρώτα αποτελέσματα και πιστεύω ότι θα έχουμε ακόμη καλύτερα αποτελέσματα το επόμενο διάστημα. Για να σας απαντήσω πιο προσωπικά, με βιωματικό τόνο, το Εθνικό Σύστημα Υγείας για έναν ιατρό αποτελεί και ένα σταυροδρόμι καριέρας. Εκεί γίνονται οι μεγάλες επεμβάσεις, εκεί βλέπεις τα πιο δύσκολα περιστατικά. Και η απόφαση ενός ιατρού για το πού θα εργαστεί, επηρεάζεται φυσικά από το οικονομικό, αλλά παίζουν ρόλο και άλλοι παράγοντες. Γι’ αυτό και προσωπικά νιώθω υπερήφανος που έχω υπηρετήσει ως νευροχειρουργός το ΕΣΥ για πολλά χρόνια.
Εδώ και χρόνια ακούγεται η προοπτική να αποκτήσει η ανατολική Αττική ένα νέο νοσοκομείο, ώστε να αποσυμφορηθεί και το Ασκληπιείο. Πόσο κοντά είμαστε σήμερα στην υλοποίηση αυτού του οράματος;
Ο υγειονομικός χάρτης, μιλώντας για την Αττική συγκεκριμένα, αφορά νοσοκομεία που στην πλειοψηφία τους χτίστηκαν στην περιοχή του κέντρου. Η χωροταξική τους κατανομή απευθυνόταν σε μία Αττική συγκεντρωμένη, περιορισμένη, χωρίς ιδιαίτερες υποδομές και μέσα σταθερής τροχιάς. Οι συνθήκες, πλέον, έχουν αλλάξει. Σήμερα η ανατολική Αττική αποτελεί την ταχύτερα αναπτυσσόμενη οικονομικά και πληθυσμιακά περιοχή του Λεκανοπεδίου. Επομένως, η ίδια η πραγματικότητα επιβάλλει να αναθεωρηθεί ο αρχικός σχεδιασμός. Χρειαζόμαστε περισσότερες υποδομές και σίγουρα καλύτερες και περισσότερες υπηρεσίες υγείας. Αυτό το στοιχείο εξετάζεται σοβαρά και γι’ αυτό και προχωράμε στον επανασχεδιασμό του νοσοκομειακού χάρτη. Είναι κάτι που χρειάζεται, άλλωστε, ολόκληρη η Αττική και όχι μόνο η ανατολική Αττική. Αν θέλουμε όμως να είμαστε αξιόπιστοι, θα πρέπει πρώτα από όλα να εξασφαλιστεί η χρηματοδότηση για να μπορούμε να κάνουμε πράξη τις εξαγγελίες. Γιατί κανένα όραμα δεν έχει αξία, όταν κάποια στιγμή δε μετουσιώνεται σε πράξη. Όπως έχετε διαπιστώσει, θέλω να είμαι προσεκτικός. Και για να ανακοινώσω κάτι δεν πρέπει να αναλώνεται σε ένα γενικόλογο «θα». Αλλά, να είναι διασφαλισμένο, προγραμματισμένο και χρονικά οριοθετημένο.
Χορηγίες από μεγάλους ευεργέτες διαπιστώνουμε ότι έχουν αλλάξει ριζικά την εικόνα και τις δυνατότητες των δημόσιων νοσοκομείων. Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα το «δικό μας» Ασκληπιείο. Μήπως όμως η προθυμία των δωρητών γίνεται τελικά άλλοθι αδράνειας για το κράτος;
Διαχρονικά, όταν υπάρχει σχέδιο και όραμα, υπάρχουν και οι εθνικοί ευεργέτες να το υποστηρίξουν. Γι’ αυτό, τόσο στη δική μας χώρα όσο και στο εξωτερικό, οι δωρεές στο σύστημα υγείας παίζουν έναν πάρα πολύ κομβικό ρόλο. Στις ΗΠΑ έχουμε πολύ μεγάλες δωρεές από δωρητές και ιδρύματα που καλύπτουν από πολύ μεγάλα νοσοκομεία μέχρι και ερευνητικά κέντρα. Υπάρχει μια παγκόσμια παράδοση στις δωρεές. Και στη χώρα μας, όπως έχετε δει, έχουμε μεγάλους δωρητές οι οποίοι ενισχύουν το ΕΣΥ. Συνδράμουν προσθετικά και καθοριστικά στη δική μας προσπάθεια. Αυτή τη στιγμή εκπονούμε το μεγαλύτερο πρόγραμμα κτηριακής ανακαίνισης που έχει γίνει από τη δημιουργία του ΕΣΥ, που φτάνει τα 300 εκατομμύρια. Ανακαινίζουμε 157 Κέντρα Υγείας και σε 96 νοσοκομεία τις Κλινικές και τα Τμήματα Επειγόντων Περιστατικών. Δημιουργούμε όμως και νέα κτήρια: Στο νοσοκομείο «Παπανικολάου» στη Θεσσαλονίκη 13 εκατομμύρια κατευθύνθηκαν για μια νέα δομή για αιματολογικές και γενετικές θεραπείες, έχουμε το ογκολογικό κέντρο στο νοσοκομείο της Λαμίας. Όλα αυτά υλοποιούνται με χρηματοδοτήσεις είτε από ευρωπαϊκά κονδύλια είτε από πόρους του Δημοσίου. Έχουμε ένα πρόγραμμα μεγάλης ανανέωσης του ιατροτεχνολογικού εξοπλισμού, με ποσά 80 εκατομμυρίων για τα νοσοκομεία και άλλων 40 εκατομμυρίων για την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Έχουμε μια πολύ μεγάλη αύξηση της χρηματοδότησης, μιλάμε για δισ. ευρώ. Από το 2019 μέχρι σήμερα έχουμε αύξηση της χρηματοδότησης κατά 120% για τα νοσοκομεία. Οι προϋπολογισμοί των νοσοκομείων έχουν σχεδόν διπλασιαστεί. Το κράτος λοιπόν είναι εδώ. Και όταν υπάρχει πεδίο πολιτικής σοβαρότητας και οικονομικής σταθερότητας, όλο και περισσότεροι συμπολίτες μας θα κινητροδοτούνται, μέσω των δωρεών τους, και θα επενδύουν στην κοινωνία.
Η ηλεκτρονική ιχνηλάτηση των ασθενών, την οποία ξεκινήσατε, πώς θα βελτιώσει το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών;
Το σύστημα ηλεκτρονικής ιχνηλάτησης, το λεγόμενο «βραχιολάκι» -αν και δεν μου αρέσει καθόλου αυτός ο όρος- εφαρμόζεται στον «Ευαγγελισμό», ενώ τις επόμενες μέρες επεκτείνεται και σε άλλα 14 νοσοκομεία και μέχρι τέλος του έτους θα επεκταθεί και στα μεγαλύτερα νοσοκομεία. Πίσω από αυτό υπάρχει ένα πλαίσιο οργανωμένης ροής και διαχείρισης. Που επιτρέπει στον ασθενή να ενημερώνεται σε πραγματικό χρόνο για την κατάσταση της σειράς του και την πορεία της εξυπηρέτησής του. Και που δίνει σε εμάς, παράλληλα, την δυνατότητα να παρακολουθήσουμε πού καθυστερεί, να βρούμε τον λόγο που καθυστερεί και να δράσουμε άμεσα για την εξυπηρέτησή του. Αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής για τον ψηφιακό εκσυγχρονισμό του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Κάθε πολίτης που προσέρχεται σε ένα δημόσιο νοσοκομείο δεν είναι απλά ένας αριθμός για εμάς. Αλλά ένας χρήστης των υπηρεσιών υγείας που πρέπει και να νιώσει και να δει άμεσα στην πράξη ότι δεν είναι μόνος στο πρόβλημά του. Η μείωση του χρόνου αναμονής των ασθενών στα επείγοντα των νοσοκομείων αποτελεί βασική μας προτεραιότητα. Είναι ζήτημα ανθρωπιάς, είναι ζήτημα σεβασμού, είναι ζήτημα ανταπόδοσης υπηρεσιών προς τον φορολογούμενο που τις χρηματοδοτεί.
Μετά την αλλαγή στον τρόπο επιλογής των διοικήσεων των νοσοκομείων, θεωρείτε ότι ο στόχος της αξιοκρατίας επιτεύχθηκε;
Σαφώς. Είμαστε πολύ καλύτερα από ό,τι ήμασταν τα προηγούμενα χρόνια. Κατ’ αρχάς υπήρχαν γραπτές εξετάσεις και, μάλιστα, ιδιαίτερα απαιτητικές. Που έκαναν μια πρώτη επιλογή των διοικητών που μπόρεσαν να ανταποκριθούν σε αυτές. Πλήρως αδιάβλητες, οργανωμένες μέσω του ΑΣΕΠ και με σύγχρονα εργαλεία. Υπήρχε μετά, σε δεύτερο στάδιο, βαθμολόγηση σπουδών, προσόντων και εμπειρίας. Αντικειμενική, με ενιαίο βαθμολόγιο, δημόσια αναρτημένη και αναλυτική. Και ακολούθησε μία επιλογή η οποία ήταν πολύ καλύτερη σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, πάλι υπό τη σκέπη του ΑΣΕΠ, πριν υποδείξει τους καταλληλότερους τρεις σε εμάς. Αν αυτό δεν συνιστά αξιολόγηση και αξιοκρατία, τότε ποια διαδικασία συνιστά; Σίγουρα όχι αυτή των προηγούμενων μεταπολιτευτικών χρόνων! Πιστεύω ότι έχουμε επιλέξει τους ικανότερους υποψηφίους για να διοικήσουν τα νοσοκομεία και να εφαρμόσουν μια πολιτική μεταρρυθμιστική και αποτελεσματική.
Η πανδημία έφερε στην επιφάνεια ένα κύμα ανορθολογισμού και δυσπιστίας προς την επιστήμη. Ποιες είναι οι σκέψεις σας γι’ αυτό;
Είναι κάτι που υπήρχε πάντα και θα υπάρχει. Η άγνοια γεννά αμφιβολία. Η ημιμάθεια, αμφισβήτηση και αντίδραση. Αυτό που λέω και στα παιδιά μου είναι ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη δύναμη στη φύση από την γνώση. Γι’ αυτό υπάρχει η επιστήμη. Δεν είναι τόσο πολιτικό το θέμα. Είναι κοινωνιολογικό. Είναι κάτι που βλέπουμε και στην κλινική πρακτική. Από τη στιγμή που εξηγείς σε κάποιον τα επιχειρήματα, καταφέρνεις να πείσεις. Η χώρα μας πάντως, ακόμα και αυτή τη στιγμή, δεν συγκαταλέγεται στις χώρες που παρατηρείται έντονη δυσπιστία προς την επιστήμη. Ίσως, επειδή οι περισσότερες γεννήθηκαν εδώ. Υπάρχουν χώρες, ακόμα και του δυτικού κόσμου, με πιο μεγάλη αμφισβήτηση.
Σας άλλαξε η περιπέτεια της πανδημίας;
Κατ’ αρχάς έκανα μια πολύ μεγάλη στροφή στην καριέρα μου. Είμαι ιατρός, είμαι νευροχειρουργός, αλλά λόγω της πανδημίας ασχολήθηκα πολύ σοβαρά με την αντιμετώπισή της. Μας έδειξε πιστεύω σε όλους πόσο ευάλωτοι μπορεί να είμαστε. Ήταν κάτι που κινητοποίησε όλες τις δυνάμεις της χώρας και προκάλεσε και σε μένα μια ένταση και μεγάλη διάθεση για προσφορά. Πιστεύω ότι γι’ αυτό και πετύχαμε ως χώρα στο εμβολιαστικό πρόγραμμα να καταγράψουμε καλύτερες επιδόσεις σε σχέση με άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Η Ελλάδα του προγράμματος, της ενότητας, της ομοψυχίας μπορεί να κατακτά κορυφές!
Αλλάξατε απόψεις για τους ιατρούς τώρα που βλέπετε τον κλάδο σας από τη σκοπιά της πολιτικής;
Όχι, καθόλου! Είτε ως ιατρός, είτε ως Υφυπουργός Υγείας τα τελευταία χρόνια, το ΕΣΥ αποτελεί το δεύτερο σπίτι μου. Την μεγάλη οικογένειά μου. Πιστεύω ότι αυτό το υπόβαθρο είναι κάτι που με βοηθά πολύ και στον σχεδιασμό αλλά και στην εφαρμογή των πολιτικών.
