Το ιστορικό βάθος αποκαλύπτει νέες πτυχές στον πόλεμο
Για όσους δεν αρκούνται στη μονοφωνική ενημέρωση που υπακούει στους κανόνες της προπαγάνδας, αλλά ενδιαφέρονται να γνωρίσουν και την αθέατη πλευρά του Ρωσο-ουκρανικού πολέμου, ένα νέο βιβλίο παρέχει τεκμηρίωση και επιχειρήματα. Το έργο Ουκρανία, το μεγάλο πλάνο, από τον δημοσιογράφο Λεωνίδα Βατικιώτη, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Τόπος, είναι ένα εκτενέστατο ρεπορτάζ, μία ιστορικοπολιτική μελέτη αλλά και μια διεισδυτική γεωπολιτική ανάλυση ταυτόχρονα, που βοηθά τον ψύχραιμο και απροκατάληπτο παρατηρητή να δει την ευρεία εικόνα μακριά από την καταιγιστική επικαιρότητα.
Με βήματα πίσω στον χρόνο, αναζητώντας τις ιστορικές καμπές που σφράγισαν τις συνειδήσεις και την ιδεολογία των πρωταγωνιστών, το βιβλίο του Λεωνίδα Βατικιώτη προσφέρει μια εναλλακτική αφήγηση για τα κίνητρα της Ρωσίας αλλά κυρίως τον ρόλο της Ουκρανίας στο διεθνές στερέωμα.
Θέση του συγγραφέα, που αποτυπώθηκε και στον υπότιτλο του βιβλίου, είναι πως η κρατική οντότητα της Ουκρανίας «ακόμα και αν δεν υπήρχε, θα έπρεπε να εφευρεθεί», μια φράση που επαναλαμβάνεται συχνά στα διάφορα κεφάλαια και τονίζει τη διαχρονική εργαλειοποίηση του συγκεκριμένου κράτους από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ. Η εικόνα της Ρωσίας, όπως προκύπτει από την ανάλυση, είναι αυτή μιας υπερδύναμης σε άμυνα που αποκρούει πλήγματα.
Δεν είναι όμως ένα φιλορωσικό βιβλίο αυτό που έγραψε ο Λεωνίδας Βατικιώτης, ο οποίος σημειώνει χωρίς δισταγμό ότι η ρωσική κυβέρνηση διακρίνεται από «αυταρχικά χαρακτηριστικά» και ότι στη Ρωσία «η δημοκρατία και οι πολιτικές ελευθερίες βάλλονται και είναι σε υποχώρηση». Για τη δε «ειδική στρατιωτική επιχείρηση», όπως ονομάστηκε η εισβολή στην Ουκρανία, παραδέχεται ότι «παραβίασε το διεθνές δίκαιο» προσθέτοντας όμως ότι «αμύνθηκε και απάντησε σε μια σειρά παραβιάσεων του διεθνούς δικαίου» από την άλλη πλευρά.
Το δυνατό σημείο του βιβλίου, αυτό που αποκαλύπτει «το μεγάλο πλάνο» όπως αναφέρει ο τίτλος, είναι βέβαια η ιστορική προοπτική, η οποία προέκυψε από μια βαθιά μελέτη των πηγών. Ο συγγραφέας τεκμηριώνει την ιδιαιτερότητα των ανατολικών επαρχιών της Ουκρανίας, στις οποίες εισέβαλε η Ρωσία, ήδη από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα και πριν την επανάσταση των μπολσεβίκων.
Πολύ ενδιαφέρουσες ιστορικές λεπτομέρειες, όπως η ιστορία εξεγέρσεων και η ταξική σύνθεση των κατοίκων, η δράση του θρυλικού Σταχάνοφ που αποτέλεσε πρότυπο εργατικότητας για την εποχή του Στάλιν, αλλά και η βίαιη κολεκτιβοποίηση της αγροτικής γης που έδωσε λαβή για μια ρητορική περί «γενοκτονίας» (την οποία θεωρεί με επιχειρήματα αβάσιμη ο συγγραφέας) συνθέτουν μια αποκαλυπτική αφήγηση για μια χώρα που χαρακτηρίζεται από σοβαρές διαιρέσεις και εσωτερικές συγκρούσεις.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζουν τα κεφάλαια για τους αγωγούς φυσικού αερίου και τις σημαντικές γεωπολιτικές συγκρούσεις που έφερε στην Ευρώπη η χάραξη της διαδρομής τους. Ο συγγραφέας περιγράφει με εύγλωττα στοιχεία την ανάμιξη των Ηνωμένων Πολιτειών στις σχέσεις Ευρώπης – Ρωσίας και την αδίστακτη διαχρονική προσπάθεια των Αμερικανών να αποσπάσουν τα ευρωπαϊκά κράτη και συνολικά την ΕΕ από τις σχέσεις με τη Μόσχα, δένοντας την ήπειρο στο δικό τους ενεργειακό, στρατιωτικό και πολιτικό άρμα.
Στο πλαίσιο αυτού του παράλληλου ιδεολογικού πολέμου ο συγγραφέας εντάσσει την εντεινόμενη «ρωσοφοβία» που φτάνει ως το σημείο της «αντιρωσικής υστερίας» σε ένα κλίμα «νεομακαρθικό». Με το πνεύμα αυτό κρίνει και τις απαγορεύσεις των κρατικών ρωσικών μέσων ενημέρωσης, που μπορεί να μην διακρίνοντας για την αντικειμενικότητά τους, όμως προσέφεραν μια σφαιρικότερη ενημέρωση.
