Μοιραστείτε το
Το Σύμπαν, Μάνος Σαριδάκης, εκδόσεις Παπαδόπουλος
Χωράει άραγε η επιστημονική γνώση για το σύμπαν σε 100 σελίδες που μπορεί να διαβάσει ένας καθημερινός αναγνώστης με γενικά ενδιαφέροντα και χωρίς εξειδικευμένο γνωστικό υπόβαθρο; Την πρόκληση αυτή ανέλαβε με μεγάλο κέφι ο αναγνωρισμένος διεθνώς ερευνητής της κοσμολογίας, Μάνος Σαριδάκης, ο οποίος πράγματι στο βιβλίο με τον λιτό τίτλο Το Σύμπαν, που κυκλοφορεί στη σειρά «μικρές εισαγωγές» των εκδόσεων Παπαδόπουλος, εκθέτει ευσύνοπτα και με τρόπο που μπορούν να προσεγγίσουν όλοι το περίγραμμα μιας συναρπαστικής επιστήμης.
Το βιβλίο αυτό είναι η πιο έγκυρη και επίκαιρη μέχρι στιγμής απάντηση μεταξύ άλλων στο ερώτημα «τι είναι και πώς δημιουργούνται οι μαύρες τρύπες» αλλά και στην εύλογη και διαχρονική απορία της ανθρωπότητας, αν είμαστε μόνοι στο σύμπαν. Λύνει βεβαίως και μια σειρά άλλων ερωτημάτων, όπως τι είναι η σκοτεινή ενέργεια, γιατί διαστέλλεται το σύμπαν, τι συνέβη κατά τη Μεγάλη Έκρηξη και πότε θα πάμε στον Άρη.
Βοηθά καίρια σε αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε «αστρονομικός εγγραμματισμός», ένα στοιχείο κουλτούρας για κάθε συνειδητοποιημένο πολίτη που δεν του αρκεί η αποσπασματικότητα των διαδικτυακών άρθρων της wikipedia και βέβαια θέλει να αποκρούσει τα κύματα επιθετικής άγνοιας που το διαδίκτυο φέρνει συνέχεια στο κατώφλι μας, με τις θεωρίες για την επίπεδη Γη και τις διάφορες υποτιθέμενες συνωμοσίες. Δεν αναφέρει τυχαία ο Μάνος Σαριδάκης το αποκαλυπτικό στοιχείο ότι 1 στους 4 έχει αμφιβολίες για το αν ο άνθρωπος έφτασε πράγματι στη Σελήνη. Ενώ απαντά αναλυτικά για τα πολύτιμα δεδομένα που έχουμε από τα ταξίδια αυτά, παράλληλα υποδεικνύει το δύσκολο μονοπάτι της γνώσης και της εμβάθυνσης στα δεδομένα ως δρόμο για τη γνώση της πραγματικότητας που μας περιβάλλει.
Το Σύμπαν είναι ένα βιβλίο που περιέχει αρκετή επιστημονική ορολογία (ευτυχώς περιορίζεται μόνο σε μία εξίσωση, την περίφημη e=mc2). Έχει έναν επιμελημένο βαθμό εκλαΐκευσης που δεν καταλήγει σε μια χυδαία απλοποίηση σύνθετων εννοιών ή σε …παραμύθι. Από το κείμενο αυτό ο φιλομαθής αναγνώστης θα μαζέψει νέες απορίες που ο μόλις δισέλιδος οδηγός επιλεγμένης βιβλιογραφίας μπορεί να φωτίσει σε διάφορα θέματα εμβαθύνοντας τα θέματα.
Ωστόσο, κατανοεί κανείς από πολλά σημεία της αφήγησης του Μάνου Σαριδάκη ότι η «τελευταία λέξη» της κοσμολογίας σήμερα, μετά από αιώνες παρατηρήσεων, δύο επιστημονικές επαναστάσεις στη φυσική και τα άλματα της τεχνολογίας δεν μας φτάνουν παρά σε ένα πολύ μικρό ποσοστό γνώσης του εκτός Γης κόσμου. Φαίνεται αντιφατικό άνθρωποι που έχουν αφιερωθεί σε μια τόσο εξειδικεύμενη και απαιτητική γνώση να παραδέχονται ότι από το προσιτό σήμερα στις παρατηρήσεις μας μέρος του σύμπαντος, γνωρίζουμε μόλις το 5%, ενώ το υπόλοιπο 95% που αποτελείται από σκοτεινή ύλη και ενέργεια μας είναι εντελώς άγνωστο.
Και όμως, αποδεικνύεται ότι οι αστροφυσικοί είναι αρκετά …προσγειωμένοι επιστήμονες, καθώς αποδέχονται γενναιόδωρα όπως κάνει ο Μάνος Σαριδάκης ότι οι μελλοντικοί τους συνάδελφοι όχι απλώς έχουν πολλή δουλειά μπροστά τους αλλά και επίσης ότι επίκειται σύντομα μια νέα επιστημονική επανάσταση που θα τροποποιήσει δομικά το σημερινό οικοδόμημα της γνώσης.
Άλλωστε, τα ίδια τα αστρονομικά μεγέθη (εδώ στην κυριολεξία της φράσης) είναι τόσο δύσκολο να τα συλλάβει έστω κανείς, που αναγκαστικά οδηγείται σε έναν περιορισμένο ορίζοντα προσδοκιών. Το προσιτό σε μας μέρος του σύμπαντος έχει πάνω από 400 δισεκατομμύρια γαλαξίες, καθένας από τους οποίους φιλοξενεί δεκάδες δισεκατομμύρια αστέρια.
Όμως οι αδιανόητες αποστάσεις και η απεραντοσύνη της ύλης οδηγούν και σε άλλες σκέψεις: Κατά τον συγγραφέα και σύμφωνα με επιφανείς συναδέλφους του, έχει αποδειχθεί μαθηματικά τουλάχιστον ότι «ο Γαλαξίας μας σφύζει από ζωή». Όμως είναι «πρακτικά αδύνατο», όπως γράφει να έρθουν σε επαφή και επικοινωνία μεταξύ τους τυχόν μορφές ζωής που υπάρχουν κάπου στο σύμπαν. Επομένως, «δεν είμαστε μόνοι, αλλά κατά πάσα πιθανότητα θα ζήσουμε μόνοι», συμπεραίνει ο Μάνος Σαριδάκης.
Η φευγαλέα έστω συνειδητοποίηση αυτών των μεγεθών και δεδομένων, δεν μπορεί παρά να φέρει μελαγχολία για το συγκριτικό μέγεθος της ανθρώπινης ύπαρξης. Ωστόσο αυτή είναι μια απαραίτητη φιλοσοφική «πρώτη ύλη» που μπορεί να κλονίσει όλα τα κυρίαρχα συστήματα σκέψης που τοποθετούσαν τη Γη παλαιότερα και τον άνθρωπο μέχρι σήμερα, ως επίκεντρο των πάντων.
Ένας επιστήμονας από τη Βούλα
Ο Μάνος Σαριδάκης έχει φτάσει στην επιστήμη του κάποιες αξιοζήλευτες κορυφές. Σήμερα ως κύριος ερευνητής στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών ειδικεύεται στην αστροσωματική κοσμολογία και τις θεωρίες της βαρύτητας. Έχει διδάξει στο ΕΜΠ, αλλά και σε μεγάλα ιδρύματα των ΗΠΑ, της Χιλής και της Κίνας. Στη διεθνή κατάταξη του Στάνφορντ βρίσκεται στο 1% των πιο επιδραστικών επιστημόνων με τις εργασίες του. Και είναι παρήγορο για το εκπαιδευτικό μας σύστημα ότι η «αριστεία» αυτή επιτεύχθηκε με φοίτηση στα δημόσια σχολεία (είναι απόφοιτος του 2ου Γυμνασίου και Λυκείου Βούλας) και πανεπιστήμια (Φυσικό ΕΚΠΑ).