Εντυπωσιακά είναι τα ποσοστά μείωσης στη χρήση πλαστικής σακούλας στις καθημερινές αγορές των καταναλωτών.
Η επιβολή τέλους από την αρχή του χρόνου μέχρι στιγμής έχει λειτουργήσει ενθαρρυντικά, δείχνοντας ότι μια κατεστημένη νοοτροπία δεκαετιών μπορεί να αλλάξει ακόμη και σε μια ημέρα.
Τα στοιχεία που παρουσίασε προ ημερών το ΙΕΛΚΑ (Ινστιτούτο Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών) είναι από μόνα τους εύγλωττα: Στα σούπερ μάρκετ τον Ιανουάριο καταγράφεται μία μείωση της τάξης του 75%-80% στη χρήση της πλαστικής σακούλας ελαφρού βάρους σε σχέση με τον προηγούμενο χρόνο. Από την άλλη μεριά εκτοξεύτηκαν οι πωλήσεις των τσαντών πολλαπλών χρήσεων (σε ποσοστό κοντά στο …5.000%!). Σύμφωνα με τους ειδικούς, τα νοικοκυριά της χώρας μας προμηθεύτηκαν στο διάστημα ενός μήνα περίπου 2,5-3 εκατομμύρια νέες τσάντες πολλαπλών χρήσεων, οι οποίες εκτόπισαν τις πλαστικές σακούλες μίας χρήσης.
Δεν υπάρχει βέβαια η ίδια εικόνα σε όλους τους κλάδους της αγοράς, ούτε τα αποτελέσματα είναι ενιαία σε όλη τη χώρα. Η έρευνα κατέγραψε εκτεταμένη εφαρμογή του μέτρου στο λιανεμπόριο τροφίμων (π.χ. αρτοποιία, κρεοπωλεία) και ειδικά στις οργανωμένες αλυσίδες καταστημάτων.
Ταυτόχρονα όμως διαπίστωσε μικρή εφαρμογή του μέτρου στον κλάδο της εστίασης, με εξαίρεση τις οργανωμένες αλυσίδες εστίασης. Επίσης, παρατηρήθηκε μεγαλύτερη εφαρμογή του μέτρου στα αστικά κέντρα συγκριτικά με την επαρχία.
Η συνολική εικόνα από όλους τους κλάδους και τις περιοχές είναι ότι η χρήση της πλαστικής σακούλας κατά τον πρώτο μήνα εφαρμογής της νέας νομοθεσίας μειώθηκε κατά 65%-70%. Κατά το Ινστιτούτο, το ποσοστό αυτό μείωσης σημαίνει ότι πλέον κάθε κάτοικος καταναλώνει περίπου 110 πλαστικές σακούλες το χρόνο, έναντι των 350-400 που κατανάλωνε μέχρι πέρσι. Όσο και αν πρόκειται για εντυπωσιακή προσαρμογή, ο στόχος που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση για το τέλος του 2019 είναι ακόμη μακριά, στις 90 πλαστικές σακούλες ανά κάτοικο.
Η πολιτεία πάντως φαίνεται αρκετά αποφασισμένη να προσεγγίσει τον στόχο της ΕΕ και να μειώσει περαιτέρω την κατανάλωση της πλαστικής σακούλας. Γι’ αυτό και από την 1η Ιανουαρίου 2019 το ειδικό τέλος θα αυξηθεί στα 0,09 λεπτά ανά σακούλα, ενώ η ηγεσία του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης δεν αποκλείει την πιθανότητα ακόμη και να απαγορευτεί στο προσεχές μέλλον η χρήση της πλαστικής σακούλας, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι. Όπως ανέφερε ο πρόεδρος του ΕΟΑΝ, Δημήτρης Πολιτόπουλος, μιλώντας στην Καθημερινή, “το 2020 θα εξεταστεί συνολικά η εφαρμογή της ισχύουσας τιμολόγησης και κατά πάσα πιθανότητα θα αποφασιστεί η πλήρης απαγόρευσή της. Πιστεύω ότι και η πλαστική σακούλα απορριμμάτων θα έπρεπε να είναι ακριβότερη, για να καταλάβει ο πολίτης ότι πρέπει να πετά μόνο όσα δεν ανακυκλώνονται ή δεν κομποστοποιούνται”.
Το κλειδί της όλης εκστρατείας βρίσκεται φυσικά στη μείωση του όγκου των απορριμμάτων που οδεύουν στον πράσινο κοινό κάδο με τα σύμμικτα και στην αύξηση της ανακύκλωσης. Αρκετοί είναι οι καταναλωτές που αμφισβητούν την αποτελεσματικότητα του μέτρου, αφού συνειδητοποιούν γρήγορα ότι το πλαστικό που συνολικά καταναλώνουν δεν μειώνεται, μιας και αγοράζουν πλέον σακούλες απορριμμάτων. Η αλήθεια είναι όμως ότι οι ειδικές σακούλες απορριμμάτων είναι μεγαλύτερου μεγέθους, διαφορετικής σύστασης και ανακυκλώνονται ευκολότερα.
Άλλωστε, η δωρεάν λεπτή πλαστική σακούλα στα σούπερ μάρκετ, δεν ήταν ποτέ δωρεάν. Το κόστος του είδους αυτού, το οποίο σύμφωνα με εκτιμήσεις αντιπροσώπευε προ της επιβολής του τέλους το 1% – 1,5% των συνολικών δαπανών των σούπερ μάρκετ, τελικά επιβάρυνε την τιμή των προϊόντων. Πρώτοι μεγάλοι κερδισμένοι λοιπόν από την αλλαγή είναι τα σούπερ μάρκετ που δεν μείωσαν αντίστοιχα τις τιμές τους, ωστόσο είναι λογικό στο επόμενο διάστημα να γίνει η σχετική διόρθωση των τιμών.
Η άλλη όψη του μέτρου
Πίσω από τις λεπτές πλαστικές σακούλες που μετατράπηκαν εν μια νυκτί σε …αποδιοπομπαίο τράγο της περιβαλλοντικής πολιτικής, υπάρχουν φυσικά επιχειρήσεις και εργαζόμενοι. Αυτούς εκπροσωπεί ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Πλαστικών Ελλάδος, ενός κλάδου με 12.000 άμεσα και έμμεσα απασχολουμένους σε 200 μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις.
Με ανακοίνωσή του ο Σύνδεσμος τονίζει ότι “οι ελληνικές βιοτεχνίες πλαστικών σακουλών μεταφοράς είναι ήδη εναρμονισμένες με την νέα νομοθεσία και παράγουν όλα τα είδη των προαναφερθεισών πλαστικών σακουλών από 100% ανακυκλώσιμα υλικά”, ενώ στο ίδιο κείμενο στηλιτεύει “τη στοχευμένη αποκλειστικά επιλεκτική δαιμονοποίηση ενός κατ’ εξοχήν ανακυκλώσιμου υλικού”.
Η διαφορετική άποψη που προβάλλουν οι επιχειρήσεις των πλαστικών θέτει στη συζήτηση κάποια νέα στοιχεία: Πρώτον, ότι οι σακούλες πολλαπλών χρήσεων που κατασκευάζονται από σύνθετα υλικά δεν ανακυκλώνονται. Δεύτερον, ότι κάθε σακούλα απορριμμάτων που αντικαθιστά μια απλή σακούλα σούπερ μάρκετ έχει συνήθως τριπλάσιο ή και τετραπλάσιο βάρος. Τρίτον, ότι ανοίγει “διάπλατα η κερκόπορτα σε εισαγόμενα κυρίως εκ των εγγύς και άπω Ανατολής προερχόμενα και καθόλου φιλικότερα προς το περιβάλλον προϊόντα”. Και τέταρτον, ότι “κάποιοι λίγοι από τέτοιου είδους μεθοδεύσεις θα κερδίσουν ενώ κάποιοι άλλοι θα καταστραφούν και πολλοί περισσότεροι (χιλιάδες) θα χάσουν τις δουλειές τους”.
(Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Παλμός Γλυφάδας, 17 Φεβρουαρίου 2018)
