Μια ουσιαστική ευκαιρία να αναπτύξει τις δυνατότητές του για την επιτήρηση του δημόσιου χώρου έδωσε η κυβέρνηση στο θεσμό της Δημοτικής Αστυνομίας, με την ψήφιση του νόμου 5003 που δημοσιεύτηκε στις 14 Δεκεμβρίου στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης.
Πρόκειται για τον πιο ταλαιπωρημένο δημοτικό θεσμό, ο οποίος το 2013 από την κυβέρνηση τότε της ΝΔ καταργήθηκε ολοσχερώς για να επανασυσταθεί δύο χρόνια αργότερα από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ με το ένα τρίτο του προσωπικού που υπηρετούσε. Τα πολλαπλά αδιέξοδα στη λειτουργία των υβριδικών αυτών δημοτικών υπηρεσιών δημιουργούσαν προβλήματα στους Δήμους και δυσαρέσκεια στους πολίτες που είχαν πολύ αυξημένες προσδοκίες από ένα σώμα με ελάχιστο προσωπικό και πολύ περιορισμένες αρμοδιότητες.
Τα προβλήματα αυτά κλήθηκε να θεραπεύσει η σημερινή κυβέρνηση με τη διεξοδική διαβούλευση για το νέο θεσμικό πλαίσιο στο οποίο θα λειτουργεί στο εξής η Δημοτική Αστυνομία και την τελική νομοθέτηση. Εκ μέρους της αυτοδιοίκησης, εκπρόσωπος των Δημάρχων στην επιτροπή που επεξεργάστηκε τις αλλαγές του πλαισίου ήταν ο πρόεδρος της Επιτροπής Θεσμών της ΚΕΔΕ και Δήμαρχος των 3Β, Γρηγόρης Κωνσταντέλλος, ο οποίος κατόρθωσε να περάσει κάποιες ουσιαστικές αλλαγές.
Τα νέα δεδομένα
Μια από τις σημαντικότερες και εμφανείς αλλαγές που χαρακτηρίζουν τη νέα λειτουργία της υπηρεσίας είναι η πρόβλεψη στο άρθρο 5 του νόμου ότι ο δημοτικός αστυνομικός πλέον θα φέρει ειδικό αμυντικό εξοπλισμό και μέσα δέσμευσης: Αλεξίσφαιρο γιλέκο, χειροπέδες και αστυνομική ράβδο.
Ο νέος νόμος ορίζει ότι ο δημοτικός αστυνομικός «τελεί σε διαρκή ετοιμότητα για την ταχεία επέμβασή του, σε κάθε τόπο και χρόνο, σύμφωνα με τους σχετικούς κανονισμούς και τις εντολές των προϊσταμένων», καθώς και ότι «κατά την άσκηση των καθηκόντων του δύναται να χρησιμοποιεί τεχνολογικά μέσα, εφαρμοζομένης της κατά περίπτωση κείμενης νομοθεσίας».
Επιπρόσθετα, στο ίδιο άρθρο προβλέπεται ότι «για αξιόποινες πράξεις αρμοδιότητας της δημοτικής αστυνομίας, το προσωπικό της ενεργεί καθήκοντα ειδικού ανακριτικού υπαλλήλου» και ότι η υπηρεσία πλέον, «για την εκπλήρωση της αποστολής της, στο πλαίσιο άσκησης των αρμοδιοτήτων της, προβαίνει σε συλλήψεις».
Μια σημαντική προσθήκη, την οποία επισήμανε ως έλλειψη του θεσμικού πλαισίου εξαρχής ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος κατά τη φάση της διαβούλευσης, είναι η επέκταση των αρμοδιοτήτων της Δημοτικής Αστυνομίας στα εν κινήσει οχήματα. Ακούγεται παράξενο, όμως μέχρι σήμερα, η υπηρεσία περιοριζόταν στον έλεγχο των σταθμευμένων μόνο αυτοκινήτων, χωρίς τη δυνατότητα βεβαίωσης παραβάσεων στα ΙΧ με αναμμένη μηχανή. Πλέον ορίζεται με σαφήνεια ότι η αρμοδιότητα των δημοτικών αστυνομικών επεκτείνεται στην «κίνηση, στη στάση και στάθμευση, καθώς και στην ελεγχόμενη στάθμευση οχημάτων» (άρθρο 3).
Από τις παραβάσεις που προσδιορίζει το νέο νομοθετικό πλαίσιο προκύπτει ότι πλέον οι ένστολοι δημοτικοί υπάλληλοι θα μπορούν να βεβαιώνουν με πρόστιμο την παραβίαση του ερυθρού σηματοδότη, τη μη χρήση κράνους στις μηχανές και ζώνης στα αυτοκίνητα, την αντίθετη διέλευση σε μονοδρόμους, την είσοδο στο δακτύλιο του κέντρου της Αθήνας αλλά και τα έγγραφα σχετικά με τον τεχνικό έλεγχο των οχημάτων (ΚΤΕΟ).
Πλέον η νομοθεσία ξεκαθαρίζει και τα όρια δικαιοδοσίας του δημοτικού αστυνομικού, διαλύοντας την «γκρίζα ζώνη» που επέτρεπε την αμφισβήτηση του κύρους του. Σύμφωνα με την παράγραφο 3 του άρθρου 5 «κάθε ελεγχόμενος από το προσωπικό της δημοτικής αστυνομίας υποχρεούται να παρέχει τα αιτούμενα, γραπτά ή προφορικά, στοιχεία ή την οφειλόμενη συνδρομή, καθώς και να επιτρέπει την είσοδο στους χώρους στους οποίους διεξάγεται έλεγχος, άλλως υποπίπτει στο αδίκημα της απείθειας».
Στο εξής, «κάθε αντίσταση, απείθεια, εξύβριση, άσκηση ή απειλή βίας εναντίον του προσωπικού της δημοτικής αστυνομίας, κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων του», περιστατικά που έχουν καταγραφεί ανά την Ελλάδα συχνά, και στον Δήμο Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης, θα οδηγεί τους παραβάτες στον εισαγγελέα.
Τέλος, ένα σύνολο προβλέψεων συμβολικής περισσότερο τάξης έρχεται να ολοκληρώσει τη νομοθετική παρέμβαση που έχει εμφανώς χαρακτήρα να προσδώσει στην υπηρεσία μια εντονότερη αστυνομική φυσιογνωμία. Ορίζονται πλέον ιεραρχικοί βαθμοί στους υπαλλήλους: Δημοτικοί Αστυνόμοι Α’ και Β’ στην κορυφή, Δημοτικοί Αστυνομικοί Α’, Β’ και Γ’ στη βάση. Για την κατάταξη και εξέλιξη του προσωπικού στις βαθμίδες ρόλο παίζουν το επίπεδο εκπαίδευσης και τα χρόνια προϋπηρεσίας.
Οι βαθμοί προβλέπεται στο προσεχές διάστημα να ξεχωρίζουν για στις στολές των δημοτικών αστυνομικών που θα φέρουν «γαλόνια». Ο νόμος σημειώνει ότι με απόφαση του υπουργού Εσωτερικών θα καθοριστούν το ειδικό διακριτικό σήμα της δημοτικής αστυνομίας στη στολή του ειδικού ένστολου προσωπικού καθώς και τα διακριτικά όλων των βαθμών της ιεραρχίας.
Έρχονται προσλήψεις
Την πρόθεση της κυβέρνησης να προικίσει τις αναβαθμισμένες υπηρεσίες Δημοτικής Αστυνομίας με νέο προσωπικό ανακοίνωσε ο αρμόδιος υπουργός Μάκης Βορίδης από το βήμα της Βουλής, επαναλαμβάνοντας τη δέσμευσή του για 1.214 νέες θέσεις δημοτικών αστυνομικών, οι οποίοι θα προσληφθούν μέσω ΑΣΕΠ.
Μπορεί ο αριθμός να φαίνεται υψηλός, η πλήρης αλήθεια όμως είναι ότι ακόμη και με το προσωπικό αυτό, η Δημοτική Αστυνομία θα παραμείνει «φάντασμα» του παλιού της εαυτού, πριν την κατάργησή της το 2013 από τον τότε υπουργό Διοικητικής Μεταρρύθμισης και σημερινό πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Οι αριθμοί είναι σαφείς: Προ της κατάργησης από την κυβέρνηση Σαμαρά, υπηρετούσαν 3.750 δημοτικοί αστυνομικοί. Μετά την «ανασύσταση» της υπηρεσίας επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ το 2015 επέστρεψαν στις θέσεις τους 1.100 υπάλληλοι.
Οι νέες προσλήψεις θα αυξήσουν τον αριθμό των δημοτικών αστυνομικών σε συνολική δύναμη 2.314 ατόμων, επομένως με το κύμα των νέων υπαλλήλων οι υπηρεσίες θα φτάσουν το 60% της παλιάς τους δυναμικότητας.
Κριτική από τον ΣΥΡΙΖΑ
Η κριτική της αντιπολίτευσης που καταψήφισε το νομοσχέδιο εστιάστηκε στα νέα κατασταλτικά χαρακτηριστικά της υπηρεσίας και ειδικότερα στην πρόβλεψη του αμυντικού εξοπλισμού και τη δυνατότητα των υπαλλήλων να προβαίνουν σε συλλήψεις. Όπως είπε στη Βουλή ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ Γιάννης Ραγκούσης κατά τη συζήτηση του νομοσχεδίου, «θα ακούσουν οι πολίτες ότι από αύριο οι Δήμοι έχουν Δημοτική Αστυνομία που μπορεί να κάνει συλλήψεις και ανακριτικές πράξεις και μετά θα έχετε προκαλέσει τη μεγαλύτερη βλάβη που μπορούσατε να προκαλέσετε στη σχέση της Αυτοδιοίκησης με τους πολίτες, ακριβώς γιατί οι πολίτες θα πιάνουν για κάθε θέμα που τους απασχολεί τον Δήμαρχο και θα του λένε έλα εδώ, έκανε αυτός σε εμένα αυτό, ήρθε στο χωράφι μου, μου πέταξε σκουπίδια εκεί, μπορείς να τον συλλάβεις, γιατί δεν τον συλλαμβάνεις;».
Επίσης, η αξιωματική αντιπολίτευση καυτηρίασε το γεγονός ότι η εκπαίδευση των δημοτικών αστυνομικών που θα κληθούν να πραγματοποιούν συλλήψεις και να χειρίζονται τον νέο αμυντικό εξοπλισμό προβλέπεται να διαρκεί μόλις 6 μήνες.
Ο Γιάννης Ραγκούσης παρομοίασε τους δημοτικούς αστυνομικούς με τους «ανεκπαίδευτους» όπως τους χαρακτήρισε Ειδικούς Φρουρούς της ΕΛΑΣ, που επίσης λαμβάνουν εξάμηνη κατάρτιση. Επιπλέον, ο εκπρόσωπος της αντιπολίτευσης στηλίτευσε τη μεγάλη βαρύτητα που θα έχει η προσωπική συνέντευξη των υποψηφίων για πρόσληψη, κατηγορώντας την κυβέρνηση ότι σκοπεύει να στελεχώσει το σώμα «με ρουσφετολογικές, κομματικές προσλήψεις».
Ενδιαφέρον έχει η άποψη των ίδιων των δημοτικών αστυνομικών, όπως εκφράζει τουλάχιστον την πλειοψηφία τους το Πανελλήνιο Σωματείο Δημοτικών Αστυνομικών. Η συνδικαλιστική έκφραση των υπαλλήλων με ανακοίνωσή του χαρακτήρισε την ψήφιση του νόμου ως «επισφράγιση μιας επίμονης προσπάθειας» που «στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία».
Το Σωματείο θεωρεί ότι οι περισσότερες προτάσεις του έγιναν δεκτές και ότι «με τον νόμο αυτό εξασφαλίζεται η βιωσιμότητα του θεσμού μας, αναβαθμίζεται η υπηρεσία μας», παρόλο που εντοπίζει «σημεία τα οποία θέλουν διορθώσεις». Σύμφωνα με τον πρόεδρο του Σωματείου, Απόστολο Κόσσυβα, ο εξοπλισμός των δημοτικών αστυνομικών συνιστά θετικό βήμα που «σε κάνουν πιο δυνατό στον δρόμο, σου δίνουν περισσότερο κύρος», όπως είπε σε διαδικτυακή του συνέντευξη στο dimastin.gr.
Ο εκπρόσωπος του κλάδου θεωρεί ότι δυνατότητα των συλλήψεων είναι φυσικό επακόλουθο των ανακριτικών αρμοδιοτήτων που έχει ο δημοτικός αστυνομικός και ότι ο αμυντικός εξοπλισμός θα περιορίσει τα φαινόμενα επιθέσεων που δέχονται οι συνάδελφοί του.
Πάντως, εξέφρασε τη διαφωνία του σχετικά με το βαθμό επιρροής της συνέντευξης για τις νέες προσλήψεις, ενώ είπε ότι η πρόβλεψη για τα διακριτικά στις στολές των υπαλλήλων δεν είχε συζητηθεί κατά τη διαβούλευση, αφήνοντας να διαφανεί ότι υπάρχουν διαφωνίες στο σημείο αυτό.
Αναδημοσίευση από την εφημερίδα Δημοσιογράφος, φύλλο 51, Δεκέμβριος 2022
