Λίγοι είναι εκείνοι που θα διαβάσουν αναλυτικά την πολυσέλιδη εγκύκλιο του υπουργείου Εσωτερικών για τη διεξαγωγή των δημοτικών εκλογών τον Μάιο, όμως στις λεπτομέρειες αυτού του εγγράφου κρύβεται πολλή ουσία. Μείζονα ζητήματα όπως το εκλογικό σύστημα, αλλά και τα “ψιλά γράμματα”, όπως ο χαρακτήρας της λευκής ψήφου, μπορούν να φωτίσουν πλευρές της εκλογικής μάχης που συνήθως αγνοούν οι ψηφοφόροι, πολλές δε φορές και οι ίδιοι οι υποψήφιοι.
Το εκλογικό σύστημα που ισχύει στις δημοτικές και περιφερειακές αναμετρήσεις, είναι μια μικρογραφία του συστήματος των εθνικών εκλογών: Δημοκρατικότερο μεν, καθώς δεν υπάρχει πλαφόν για την είσοδο στο Δημοτικό Συμβούλιο, ωστόσο εξίσου καλπονοθευτικό, αφού κατ’ αντιστοιχία του μπόνους 50 εδρών που δικαιούται το πρώτο κοινοβουλευτικό κόμμα, ο πρωτεύσας συνδυασμός ανεξαρτήτως της επίδοσής του (από 50% ως 60% συγκεκριμένα) φιλοδωρείται με τόσες έδρες ώστε να καταλάβει τα 3/5 (60%) των εδρών. Αυτό σημαίνει 20 έδρες για τα δημοτικά συμβούλια των 33 προσώπων (Δήμοι Ελληνικού Αργυρούπολης, Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης, Αλίμου) και 25 έδρες για τα συμβούλια με 41 μέλη (Δήμοι Ηλιούπολης, Γλυφάδας).
Σύμφωνα με το ισχύον σύστημα, αν την πρώτη Κυριακή κάποιος συνδυασμός εξασφαλίσει απόλυτη πλειοψηφία των εγκύρων ψηφοδελτίων, τότε τα 3/5 των εδρών πηγαίνουν στον πρώτο συνδυασμό και οι υπόλοιπες στους επιλαχόντες. Σε περίπτωση δεύτερου γύρου, γίνονται δύο κατανομές, όπου την πρώτη Κυριακή μοιράζονται αναλογικά οι μισές έδρες και τη δεύτερη Κυριακή οι άλλες μισές, όχι όμως αναλογικά, αλλά με στόχο να εξασφαλίσει ο πρώτος συνδυασμός πλειοψηφία των 3/5. Στις τοπικές εκλογές του 2006 θυμίζουμε ότι ίσχυσε για μία και μοναδική φορά η πρόβλεψη να αναδεικνύεται νικητής των εκλογών από την πρώτη Κυριακή αν ο συνδυασμός εξασφαλίσει πλειοψηφία 42%. Το μέτρο εγκαταλείφθηκε έκτοτε, αν και ο Γιάννης Μιχελάκης το 2013 το επανέφερε ως σκέψη, που δεν προχώρησε τελικά.
Μια σημαντική λεπτομέρεια που δεν γνωρίζουν πολλοί είναι ότι τα λευκά ψηφοδέλτια κατά τον καθορισμό του εκλογικού μέτρου, προσμετρώνται μαζί με τα άκυρα. Με άλλα λόγια, η λευκή ψήφος ενισχύει τον συνδυασμό που έρχεται πρώτος!
Οι υποψήφιοι Δήμαρχοι των επιλαχόντων συνδυασμών θεωρούνται πρώτοι σε σταυρούς σύμβουλοι. Σε περίπτωση που ο συνδυασµός καταλαµβάνει έδρες σε περισσότερες εκλογικές περιφέρειες ο υποψήφιος δήµαρχος λαµβάνει την έδρα της εκλογικής περιφέρειας, όπου ο συνδυασµός έλαβε τις περισσότερες έδρες. Σε περίπτωση ίσου αριθµού εδρών σε περισσότερες εκλογικές περιφέρειες, τότε ο υποψήφιος δήµαρχος λαµβάνει την έδρα αυτή όπου ο συνδυασµός έλαβε τις περισσότερες ψήφους.
Η ψήφος στις δημοτικές και περιφερειακές εκλογές είναι υποχρεωτική. Εξαιρούνται μόνο οι κάτοικοι του εξωτερικού, όσοι έχουν υπερβεί το 70ό έτος της ηλικίας τους και όσοι την ηµέρα της ψηφοφορίας βρίσκονται σε απόσταση µεγαλύτερη από 200 χιλιόµετρα από το εκλογικό τους τµήµα.
Ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια των εκλογών είναι η υποχρέωση των συνδυασμών να περιλάβουν στα ψηφοδέλτια που θα καταθέσουν υποψηφίους και των δύο φύλων, σε ποσοστό 1/3 του συνολικού αριθµού των µελών του δηµοτικού συµβουλίου ή των συµβουλίων της δηµοτικής ή τοπικής κοινότητας. Αυτό σημαίνει 11 γυναίκες υποψηφίους στα δημοτικά συμβούλια των 33 μελών και 14 μέλη στα συμβούλια των 41. Πρόκειται για μια αρκετά αμφιλεγόμενη πρόβλεψη που αντιμετωπίζει με γραφειοκρατικούς όρους ένα υπαρκτό και μεγάλο κοινωνικό ζήτημα, αυτό της συμμετοχής των γυναικών στα κοινά επί ίσοις όροις.
Να αναφέρουμε τέλος, ότι σύμφωνα με το νόμο χάνουν το αξίωμά τους Δήμαρχοι ή δημοτικοί σύμβουλοι που ανεξαρτήτως ποσού έχουν οφειλές προς το Δήμο και δεν τις έχουν τακτοποιήσει μέχρι 1η Σεπτεμβρίου 2014, ενώ το ίδιο ισχύει και για όσους αιρετούς μεταδημοτεύσουν κατά τη διάρκεια της θητείας τους σε άλλο Δήμο από αυτόν στον οποίο έχουν εκλεγεί.
Αποσπασματική η καινοτομία της πενταετίας
Ένα από τα σπουδαιότερα νέα στοιχεία των φετινών εκλογών είναι η σύνδεση των τοπικών αναμετρήσεων με τις ευρωεκλογές και η συνακόλουθη επιμήκυνση κατά ένα έτος της θητείας των δηµοτικών αρχών. Η εγκατάσταση των αρχών που θα εκλεγούν θα γίνει την 1η Σεπτεµβρίου 2014, ενώ η θητεία τους θα λήξει την 31η Αυγούστου 2019.
Το πρόβλημα είναι ότι αυτή η καινοτομία της πενταετίας είναι εντελώς αποσπασματική. Ανεξαρτήτως των πολιτικών συσχετισμών εντός του Δημοτικού Συμβουλίου, δήμαρχος δεν μπορεί να αλλάξει, παρά μόνο αν παραιτηθεί ή αν αποβιώσει. Δεν προβλέπεται δηλαδή διαδικασία “μομφής”. Κι όμως, υπάρχει ορατός ο κίνδυνος δυσλειτουργίας ή και παράλυσης του Δημοτικού Συμβουλίου. Οι υπηρεσίες του υπουργείου Εσωτερικών αναγνώρισαν ήδη από την τρέχουσα μειωμένης διάρκειας θητεία με τον πιο επίσημο τρόπο τον κίνδυνο αυτό, παρόλ’ αυτά καμία πρόβλεψη δεν υπάρχει για την αποτελεσματική λειτουργία του Δήμου στην περίπτωση των μαζικών ανεξαρτητοποιήσεων από την πλειοψηφούσα παράταξη, ένα πολύ συνηθισμένο φαινόμενο στα δημοτικά πράγματα.
Λύση θα ήταν είτε να δοθούν επιπλέον εξουσίες στους δημάρχους ώστε να παρακάμπτονται οι “ανταρσίες”, είτε να προβλέπεται διαδικασία ανάκλησης του δημάρχου και εκλογής νέου. Η κυβέρνηση δεν τόλμησε ούτε το ένα ούτε το άλλο, προτιμώντας να παραδώσει τα κλειδιά των δήμων στο Παρατηρητήριο Οικονομικής Αυτοτέλειας και την Περιφέρεια σε περιπτώσεις παράλυσης της εσωδημοτικής δημοκρατίας.
Του Γιώργου Λαουτάρη από τον Παλμό Γλυφάδας, 26/4/2014
