Σε ένα καίριο θέμα που απασχολεί καθημερινά όλο και περισσότερο τη μεγάλη σχολική κοινότητα του Δήμου παρενέβη ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων του 2ου Γυμνασίου Βούλας που διοργάνωσε στις 16 Φεβρουαρίου μια συζήτηση με τον κοινωνιολόγο και σύμβουλο εξαρτήσεων του Εθνικού Συμβουλίου κατά των Ναρκωτικών, Παναγιώτη Κατηφέ.
Ο ομιλητής με μια πολύ ενδιαφέρουσα παρουσίαση αποκάλυψε στοιχεία και περιέγραψε μέσα από τις εμπειρίες του την προβληματική σχέση που διαμορφώνουν σήμερα οι έφηβοι με τις οθόνες των κινητών συσκευών. Ειδικοί επιστήμονες από όλο τον κόσμο και στη χώρα μας μελετούν προσεκτικά το φαινόμενο και στέλνουν σήμα κινδύνου για την εξέλιξή του.
Ποια τρύπα μπαλώνει το κινητό; Γιατί αυτό κάνουν οι εξαρτήσεις
Από τα στοιχεία πρόσφατων ερευνών που παρουσίασε ο Παναγιώτης Κατηφές, ξεχωρίζει το εύρημα ότι προβληματική σχέση με τις οθόνες έχει αναπτύξει το 15,5% των μαθητών στην Ελλάδα. Οι Έλληνες μαθητές έχουν επίσης πανευρωπαϊκή πρωτιά στον ηλεκτρονικό τζόγο: 1 στους 3 περιστασιακά ασχολείται με τον ψηφιακό τζόγο (αθλήματα ή καζίνο), ενώ το 33% των Ελλήνων μαθητών έχει τζογάρει πάνω από 10 φορές τον μήνα.
Από τη χρήση στην κατάχρηση
Ο ερευνητής τόνισε ότι δεν ξορκίζει το μέσο, ούτε θέτει στο στόχαστρο το ίδιο το εργαλείο. «Το ζήτημα είναι πώς το αξιοποιούμε προς όφελός μας», τόνισε προσθέτοντας ότι το διαδίκτυο «φαίνεται ότι επηρεάζει είτε θετικά είτε αρνητικά τις σχέσεις παραγωγής, τα επαγγέλματα, τον τρόπου που επικοινωνούμε, τις κοινωνικές μας σχέσεις».
Κανείς δεν μπορεί να παραβλέψει, σύμφωνα με τον ομιλητή, ανησυχητικά φαινόμενα που επισημαίνουν οι εκπαιδευτικοί, όπως το γεγονός ότι αντικαθίσταται η μελέτη από τη γρήγορη πληροφορία, ότι η οθόνη αντικαθιστά το εξωσχολικό βιβλίο και ότι παράλληλα παρατηρείται ασθενέστερη ανάπτυξη της φαντασίας των μαθητών καθώς και έκπτωση στη λεκτική επικοινωνία μεταξύ τους. Αναφέρθηκε στα γρήγορα μηνύματα και στα emoji ως τρόπο έκφρασης συναισθημάτων.
Δυστυχώς όμως, «δεν υπάρχουν οδηγίες χρήσης για την αντιμετώπιση των εξαρτήσεων», καθώς κάθε προσωπικότητα είναι ξεχωριστή και το φαινόμενο πολυπαραγοντικό για να προτείνει κανείς καθολικές συνταγές, σημείωσε ο Παναγιώτης Κατηφές. Και αντί για την ιδανική ώρα επαφής με την οθόνη μίλησε για τους επιβαρυντικούς παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν στην εξάρτηση:«Μας ενδιαφέρουν τα αίτια που στρέφουν έναν νέο άνθρωπο όλο και περισσότερο προς την οθόνη. Ποια τρύπα μπαλώνει; Γιατί αυτό κάνουν οι εξαρτήσεις. Το μέσο υποκαθιστά την ικανοποίηση συγκεκριμένων αναγκών».
Ως επιβαρυντικούς παράγοντες ανέφερε την αντικοινωνική συμπεριφορά, την ψυχική διαταραχή και τον ψυχικό πόνο καθώς και τη χαμηλή αυτοεκτίμηση, την ανοχή της οικογένειας, τη γονική αποστέρηση και την απουσία ορίων. Η χαμηλή συμμετοχή στη σχολική ζωή και η έλλειψη σχέσεων είναι επίσης αρνητικά σημάδια. Αντίθετα, προστατευτικούς παράγοντες συνιστούν η καλλιέργεια δεξιοτήτων, η κριτική ικανότητα, η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, τα όρια και οι κανόνες εντός οικογένειας και οι ισχυροί δεσμοί εντός της καθώς και η κοινωνικοποίηση με συνομιλήκους, η συμμετοχή σε ομάδες.
Ως κυριότερο σημείο της παρέμβασής του υπέδειξε το γεγονός ότι η χρήση του μέσου προς όφελος του νέου, μπορεί εύκολα να αλλάξει περιεχόμενο και να γίνει κατάχρηση. Αυτό γίνεται «περνώντας κανείς τις κόκκινες γραμμές και τα όρια» που για τον καθένα είναι διαφορετικά. «Όσο κοινωνικοποιητικός είναι ο ιστός για όλους μας, για κάποιους μπορεί να καταλήξει σε ακραία απο-κοινωνικοποίηση», είπε χαρακτηριστικά. Θα πρέπει να ανησυχεί κανείς όταν η επαφή του παιδιού με την οθόνη γίνεται χωρίς έλεγχο, χωρίς χρονικά όρια, όταν γίνεται σε ακατάλληλες ώρες και κυρίως όταν καταλαμβάνει χώρο από άλλες δραστηριότητες. «Όταν αρχίζει να γίνεται η κύρια ασχολία του ελεύθερου χρόνου, ξεκινά η απο-κοινωνικοποίηση», κατά τον ομιλητή. Σημάδια εξαρτητικής συμπεριφοράς είναι οι διαταραχές άγχους, ύπνου και η διάσπαση προσοχής.
Προβληματική σχέση των κοριτσιών με το instagram
Είναι αρκετά ανησυχητική η ροπή των παιδιών να κοινοποιούν προσωπικά δεδομένα χωρίς όρια. Πρόσφατη έρευνα έδειξε, είπε ο Παναγιώτης Κατηφές, ότι το 14% των Ελλήνων μαθητών έχει κοινοποιήσει προσωπικές του φωτογραφίες σε αγνώστους και 1 στους 5 έχει συναντηθεί με κάποιον άγνωστο λόγω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Το 16% των μαθητών του Δημοτικού από τα 9 του έχει δική του οθόνη, κινητό ή τάμπλετ. Ενώ περίπου οι μισοί μαθητές της Ε’ και Στ’ τάξης του Δημοτικού έχουν λογαριασμό σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης.
Ο ομιλητής στάθηκε ιδιαίτερα στη διαπίστωση ότι τα νέα κορίτσια έχουν αναπτύξει παθολογική ενασχόληση με το instagram. Στο όριο της παθολογικής σχέσης βρίσκεται το 40% των μαθητριών. «Δείχνει έναν ναρκισσιστικό τρόπο αποδοχής της εικόνας τους, αισθάνονται ότι πρέπει να πουλήσουν τον εαυτό τους», είπε.
Δεν είναι απαραίτητο να οδηγήσει η πολύωρη χρήση σε εξάρτηση. Ο Παναγιώτης Κατηφές περιέγραψε τα στάδια του πειραματισμού, της περιστασιακής χρήσης και της συστηματικής χρήσης που προηγούνται πριν εγκατασταθεί η εξαρτητική συμπεριφορά. Άλλωστε εκτός από την ώρα στην οθόνη, υπογράμμισε, σημασία έχουν και τα συναισθήματα όταν βρίσκεται ένας έφηβος εκτός οθόνης. Τα κατασταλτικά μέτρα δεν έχουν αποτέλεσμα ότι ένας νέος έχει χτίσει όλη την κοινωνική του σκέψη γύρω από αυτή τη ανάγκη. «Υπάρχει πολύ περισσότερη μοναξιά στα παιδιά, οι σχέσεις είναι πιο εφήμερες. Ζούμε σε μια κοινωνία που όλα πρέπει να καταναλώνονται γρήγορα. Όπως σκρολάρω στην οθόνη, έτσι πιθανά κάνω και στις κοινωνικές σχέσεις», έκανε έναν παραλληλισμό.
Και κατέληξε: «Η πραγματική ζωή με τις δυσκολίες και τις αναποδιές της είναι πιο μακριά από τα 80 εκατοστά που έχουμε την οθόνη. Αν η ζωή εκεί έξω δεν μου αρέσει παλεύω να την φέρω στα μέτρα μου και όχι να φτιάξω μια ψεύτικη ζωή στην οθόνη».
