Η δήλωση του Δημάρχου Γρηγόρη Κωνσταντέλλου στο Δημοτικό Συμβούλιο της 28ης Νοεμβρίου ότι τα δημοτικά τέλη θα παραμείνουν το 2024 για ένατη συνεχόμενη χρονιά στο ίδιο ύψος, πέρασε μάλλον απαρατήρητη από όλους, θεωρούμενη ίσως ως φυσιολογική και αναμενόμενη.
Η αλήθεια είναι όμως ότι όλοι Δήμοι της χώρας, των 3Β μη εξαιρουμένων, πιέζονται πολύ έντονα να ανεβάσουν σημαντικά τους συντελεστές χρέωσης των δημοτικών τελών μέσα από τους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς μια ειλημμένη κυβερνητική απόφαση, η οποία παρά τις έντονες πιέσεις δεν αναιρείται, είναι η αναδρομική χρέωση των δήμων με σημαντικά αυξημένα ποσά για τις ποσότητες των αποβλήτων που καταλήγουν στις χωματερές (το λεγόμενο τέλος ταφής).
Τον προϋπολογισμό του Δήμου για την καθαριότητα έσωσε κυριολεκτικά η επίδοση της τοπικής κοινωνίας στην ανακύκλωση, καθώς έχει αγκαλιάσει τις πρωτοβουλίες της δημοτικής αρχής, με σημαντικότερη αυτήν της εξάπλωσης του καφέ κάδου για τα υπολείμματα κουζίνας, που συνολικά έχουν αυξήσει το ποσοστό εκτροπής από την ταφή σε ποσοστά ρεκόρ για τη χώρα.
Πώς συνδέεται όμως η ανακύκλωση με τα δημοτικά τέλη; Αντίθετα από ό,τι πιστεύεται ευρέως, τα δημοτικά τέλη δεν είναι γενικά έσοδα ενός Δήμου, αλλά έχουν πολύ συγκεκριμένο προορισμό: Τις υπηρεσίες καθαριότητας και ηλεκτροφωτισμού των κοινόχρηστων χώρων. Καθώς η νομοθεσία θεωρεί τις υπηρεσίες αυτές ανταποδοτικού χαρακτήρα, δεν επιτρέπει στους Δήμους να καλύπτουν τα έξοδα αυτά (όπως τη μισθοδοσία του προσωπικού καθαριότητας, τα καύσιμα και τα κόστη συντήρησης των απορριμματοφόρων, το ρεύμα για τον δημοτικό φωτισμό κ.ο.κ.) από άλλες πηγές εσόδων.
Από τη στιγμή λοιπόν που το κόστος διαχείρισης των απορριμμάτων αυξήθηκε σημαντικά με το τέλος ταφής που επιβάλλεται σε κάθε τόνο αποβλήτων που οδεύει σε ΧΥΤΑ, οι Δήμοι έχουν μόνο δύο διεξόδους για να ισορροπήσουν τον λογαριασμό: Είτε να αυξήσουν τα δημοτικά τέλη είτε να μειώσουν άλλους συντελεστές κόστους. Καθώς όμως βρισκόμαστε σε μια μεγάλη περίοδο σημαντικών ανατιμήσεων στην ενέργεια, τα δημοτικά τέλη πολύ δύσκολα θα παραμείνουν στο ίδιο επίπεδο στους περισσότερους ΟΤΑ της χώρας.
Αξίζει εδώ να απομυθοποιηθεί άλλη μία διαδεδομένη δοξασία για την περιοχή του Δήμου Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης, ότι «έχει τα ακριβότερα δημοτικά τέλη». Η αλήθεια είναι ότι ο συντελεστής 1,52 ευρώ ανά τ.μ. κατοικίας που ισχύει από το 2016 ενιαία για τα 3Β είναι ένας μέσος συντελεστής για το Λεκανοπέδιο τουλάχιστον.
Ο Δήμος Πειραιά το 2024 θα επιβάλει συντελεστή 1,59 ευρώ ανά τ.μ., ο Δήμος Πεντέλης χρεώνει 1,66 και ο Δήμος Αλίμου 1,83. Ο πρώην Δήμος Βουλιαγμένης, επί Κασιδόκωστα, πράγματι είχε από τους υψηλότερους συντελεστές με 2,25 ευρώ ανά τ.μ. κατοικίας κάτι που άλλαξε μόλις το 2013, προφανώς συντελώντας στη διάδοση του μύθου για τα ακριβά 3Β μέχρι σήμερα.
Σε κάθε περίπτωση όμως, η λογική χρέωσης των δημοτικών τελών είναι «λίγα από πολλούς» και τα ποσά σε απόλυτους αριθμούς δεν είναι υπερβολικά. Για παράδειγμα μια κατοικία 100 τ.μ. στον Δήμο Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης χρεώνεται μέσω των λογαριασμών ενέργειας δημοτικά τέλη 152 ευρώ τον χρόνο ή 12,7 ευρώ τον μήνα. Κατανοεί κανείς εύκολα ότι σε αυτά τα ποσά, όποιος υπόσχεται ή απαιτεί μειώσεις κυρίως στοχεύει στις εντυπώσεις παρά στην ουσία του οικονομικού προβλήματος ενός νοικοκυριού.
Για παράδειγμα ο Θάνος Ματόπουλος στην πρόσφατη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου ζήτησε «μείωση 5%» στα τέλη από τη δημοτική αρχή. Στο παράδειγμα της κατοικίας των 100 τ.μ., η μείωση αυτή αντιστοιχεί σε 7,6 ευρώ τον χρόνο… Για ένα νοικοκυριό το ποσό αυτό είναι αμελητέο, όμως στην κλίμακα του Δήμου η μείωση αυτή μπορεί να επιφέρει την αναβολή αγοράς απαραίτητων ανταλλακτικών για τα οχήματα ή την αναβολή πρόσληψης έκτακτου προσωπικού.
Άλλωστε, προβλέπεται απαλλαγή από δημοτικά τέλη ή μείωσή τους στο 50% για απόρους, άτομα με αναπηρίες, πολύτεκνους, τρίτεκνους, μονογονεϊκές οικογένειες και μακροχρόνια ανέργους, σύμφωνα με τους ορισμούς της νομοθεσίας και λαμβάνοντας υπόψη εισοδηματικά κριτήρια.
Το κλειδί για τον εξορθολογισμό των τελών καθαριότητας δεν βρίσκεται στην απαίτηση για οριζόντιες μειώσεις, αλλά στην αλλαγή της μεθοδολογίας χρέωσης. Το παράλογο του σημερινού συστήματος είναι ότι οι Δήμοι επιβαρύνονται από τους φορείς διαχείρισης αποβλήτων βάσει της ποσότητας των απορριμμάτων που συλλέγουν από τους κάδους, όμως χρεώνουν τους πολίτες βάσει της επιφάνειας των ακινήτων τους, αδυνατώντας μέχρι σήμερα να ζυγίζουν ανά κάδο τι απόβλητα κουβαλούν.
Μόλις πέρσι νομοθετήθηκε η δυνατότητα εναλλακτικής χρέωσης δημοτικών τελών με το σύστημα «πληρώνω όσο πετάω», το πρώτο και μοναδικό που δίνει υλικό κίνητρο στα νοικοκυριά να ανακυκλώνουν και να μειώνουν την παραγωγή αποβλήτων.
Όχι τυχαία ο Δήμος Βάρης Βούλας Βουλιαγμένης είναι ο πρώτος της χώρας που σήμερα υλοποιεί ήδη πιλοτικά το «πληρώνω όσο πετάω» σε επιχειρήσεις εστίασης, στοχεύοντας να επεκτείνει την εφαρμογή του στις κατοικίες.
